آخرین فرزند یک خانواده با چالش‌ها و مشکلات منحصر به فردی روبرست. درست است که فرزند آخر خانواده معمولأ توجهی بیش از دیگر اعضای خانواده می‌گیرد اما همیشه این توجه زیاد نتایج مطلوبی برای فرزندان آخر به دنبال نخواهد داشت. مشکلاتی در این میان وجود دارد که شرایط سختی را برای آنها به همراه دارد. با ما در دلتامگ همراه باشید تا از جزئیات این مشکلات باخبر شوید.
مشکلات فرزند آخر
در میان اعضای خانواده شوخی‌های زیادی راجع به هر کدام از فرزندان و ترتیب تولد آنها وجود دارد. اما آیا این شوخی‌ها ریشه‌ای در واقعیت دارند؟ آیا فرزندان اول با فرزندان دوم و آخرین فرزند متفاوت هستند؟ آیا ممکن است خصوصیات فرزند دوم صرفأ به همین دلیل ترتیب تولد با خصوصیات فرزند اول متفاوت باشد؟ آیا ویژگی‌های مشترکی میان فرزندان آخر خانواده‌های گوناگون وجود دارد؟ مواردی از مشکلات آخرین فرزند را با هم مرور می‌کنیم.
محافظت بیش از حد
در بعضی مواقع آخرین فرزند توسط والدین و خواهران و برادران خود مورد حمایت یا محافظت بیش از حد قرار می‌گیرند. حمایتی که ممکن است همواره برای آنها مفید نباشد. این حمایت بیش از حد، می‌تواند استقلال و مهارت‌های حل مسئله فرزند آخر را محدود کند، چراکه او یاد می‌گیرد در حل مشکلاتش به دیگران پناه ببرد.
فقدان مسئولیت
از آنجا که خواهر و برادر بزرگتر اغلب مسئولیت‌های بیشتری را بر عهده می‌گیرند، ممکن است آخرین فرزند در شکل‌گیری احساس مسئولیت و استقلال و ویژگی‌های اساسی شخصیتی خود دچار مشکل شود. فرزندان آخر وظایف خود را میان خواهر و برادرهای بزرگتر از خودش تقسیم می‌کند و همین مسئله از او فردی ضعیف و بی‌اعتمادبه‌نفس می‌سازد.
جلب توجه
آخرین فرزند رفتارهایی در راستای جلب توجه و برجسته شدن در میان همه جمع‌ها از خود نشان می‌دهد. این فرزندان که به توجه باقی اعضای خانواده عادت کرده‌اند در محیط‌هایی عمومی شبیه مدرسه و بعدتر در اجتماع به طور مداوم در تلاش برای جلب توجه دیگران هستند. این فرزندان در صورتی‌که در مرکز توجه نباشند احساس خطر می‌کنند و جلب توجه به هدفی در روابط شخصی آنها با آدم‌های اطرافشان بدل می‌شود. آخرین فرزند ممکن است برای به دست آوردن تأیید و توجه دیگران به رفتارهای نمایشی متوسل شود.
مقایسه خواهر و برادر
آخرین فرزند در فرآیند رشد خود مدام با خواهر یا برادر بزرگتر خود مقایسه می‌شود و این مقایسه چه مثبت باشد و چه منفی، عواقبی منفی برای آنها در پی خواهد داشت. اگر این فرزندان در این مقایسه برنده باشند ترس از دست دادن مقام برنده و نسبی بودن محبت اطرافیان در قبال عملکرد خود را برای همیشه به دوش خواهد کشید و اگر فرزند آخر در این مقایسه بازنده باشد احساس اعتماد به نفس و کافی بودن خود را از دست خواهد داد.
دشواری در جدی گرفته شدن
از آنجایی که آخرین فرزندان، کوچکترین فرزندان یک خانواده هستند ممکن است هرگز کسی حرفهای آنها را جدی نگیرد و در همه مراحل زندگی خود را کوچکتر از آن بدانند که صاحب نظر باشند. در برخی از خانواده‌ها کار به جایی می‌کشد که آخرین فرزندان خانواده تا بزرگسالی القابی از قبیل بچه و کودک و کوچولو را به دوش می‌کشند. این مسأله مستقیمأ بر عزت نفس و اعتماد به نفس آنها اثرگذار خواهد بود.
انتظارات بالا
آخرین فرزند همانطور که توجه بیشتر ی را به خود اختصای می‌دهند، انتظارات بیشتری هم از دیگران پیدا می‌کند. همچنین از سوی والدین نیز با انتظارات زیادی مواجه می‌شوند، زیرا آنها اغلب به عنوان “آخرین امید” برای تحقق بخشیدن به خواسته‌ها یا جاه‌طلبی‌های خانوادگی در نظر گرفته می‌شوند. فشار انتظارات دوطرفه برای آخریت فرزندان در دراز مدت طاقت‌فرسا بوده و منجر به افزایش سطح اضطراب آنها خواهد شد.
منابع محدود
در برخی موارد، آخرین فرزند منابع یا توجه کمتری نسبت به خواهر و برادر بزرگتر خود دریافت می‌کند. این مسأله زمانی اتفاق می‌افتد که منابع مالی یا انرژی جوانی والدین در زمان ورود آخرین فرزند به حداقل رسیده باشد. در این‌صورت ممکن است این فرزندان آخر مجبور به استفاده از باقیمانده امکانات فرزندان دیگر شوند و همین مسأله نیز خود به ضعف اعتماد به‌نفس و احساس بی ارزشی در آن ها دامن خواهد زد.
اختلال هویت
کودکانی که آخرین فرزند خانواده هستند در برخی مواقع با شکل‌گیری هویت در حین یافتن جایگاه خود در خانواده با مشکل مواجه می‌شوند. برای آنها ایجاد هویت منحصر به‌فرد خود جدا از خواهر و برادر بزرگترشان دشوار است. هویت این کودکان وابسته به خواهران و برادران بزرگترشان تعریف می‌شود. در بعضی از آنها سلایق و علایق آنها حتی ممکن است در نظر خودشان نیز با خواهر و برادرهای بزرگترشان اشتباه گرفته شود.
افزایش فشار برای موفقیت
با توجه به دستاوردهای خواهر و برادر بزرگترشان، آخرین فرزند ممکن است فشار زیادی برای موفقیت تحصیلی، حرفهای یا در سایر زمینه‌های زندگی احساس کند. فرزندان آخر تلاش می‌کنند تا به دستاوردهای خواهر و برادر بزرگتر خود برسند یا از آنها پیشی بگیرند و همین مسأله استرس و انتظارات بیشتری در آنها ایجاد خواهد کرد.
احساس کنار گذاشته شدن از تصمیمات
فرزندان آخر ممکن است گاهی احساس کنند که از فرآیند تصمیم‌گیری کنار گذاشته شده‌اند یا از بحث‌های مهم خانوادگی طرد شده‌اند. نظرات یا کمک‌های آن ها ممکن است به دلیل جوان بودن آن ها در خانواده نادیده گرفته شود. این نادیده گرفته شدن به آن ها احساسی ناخوشایند از کافی نبودن خواهد بخشید.
تأثیر عاطفی
آخرین فرزند در صورت ازدواج یا جدا شدن خواهرها و برادرهای خود از خانواده احساس تنهایی یا انزوای عمیقی را تجربه خواهد کرد. آنها همچنین تجربه احساس از دست دادن را در این برهه از سر می‌گذرانند. زیرا شاهد حرکت خواهر و برادر خود به مراحل جدید زندگی هستند و خصوصیات فرزند دوم و آخر در این برهه از زندگی دستخوش تغییر بزرگی خواهد بود.
نتیجه‌گیری
مهم است بدانیم که این مشکلات جهانی نیستند و از خانواده‌ای به خانواده دیگر متفاوتند. آگاهی والدین، حمایت همه‌جانبه آنها و ایجاد محیطی پویا در خانواده به کاهش برخی از این چالش‌ها برای آخرین فرزند کمک خواهد کرد. در برخی از خانواده‌ها با تشخیص به موقع آسیب‌هایی که متوجه فرزندان آخر است، جلوی آسیب‌های وارده در همان سنین کودکی گرفته می‌شود و تمام فرزندان در فضایی برابر و عاری از تنش در کنار هم به رشد کامل خود دست می‌یابند.
پیشنهاد مطالعه: اختلال حرکت کلیشه ای از علائم تا درمان را بخوانید.
