دانستن اصطلاحات رایج در اسناد ملکی از مسائل کلیدی است که برای مشاوران املاک ضروری به نظر می‌رسدو در این یادداشت از مجله دلتا، با معرفی و توضیح کاربردی یازده‌گونه‌سند متداول، شما را در مسیر ارتقای دانش حقوقی و افزایش دقت در معاملات همراهی می‌کنیم.
اصطلاحات رایج در اسناد ملکی
۱. سند منگوله‌دار
سند منگوله‌دار دو برگه‌ی متصل است: نسخه‌ی اصلی و نسخه‌ی کپی. این ساختار به تسهیل معاملات و بررسی‌های حقوقی کمک می‌کند.
۲. سند شش‌دانگ
وقتی تمام ملک به یک نفر تعلق داشته باشد، «سند شش‌دانگ» صادر می‌شود. (یکی دیگر از موارد مهم اصطلاحات رایج در اسناد ملکی) اگر ملک مشاع باشد، ابتدا باید افراز انجام گیرد. پس از افراز، متقاضی با ارائه مدارک لازم به اداره ثبت مراجعه می‌کند.
۳. سند عرصه و اعیان
«عرصه» به زمین و «اعیان» به بنا (مسکونی، تجاری یا اداری) اطلاق می‌شود. مالک سند شش‌دانگ عرصه و اعیان، مالک کامل زمین و ساختمان است و اختیار تام برای دخل و تصرف دارد.
۴. سند المثنی
سند مالکیت چون شناسنامه‌ی ملک است، مفقود شدن آن مشکل‌ساز است. قانون‌گذار با تبصره‌های الحاقی به ماده ۱۲۰ آیین‌نامه، در صورت مفقود شدن سند، پس از طی مراحل اداری، «سند المثنی» صادر می‌کند.
۵. سند ورثه‌ای
این سند زمانی کاربرد دارد که مالک اصلی در قید حیات نباشد و وراث هنوز فرایند تقسیم یا انتقال ملک را انجام نداده باشند.
۶. سند تفکیکی
پس از ثبت ملک در دفتر اسناد رسمی، اگر مالکین درخواست تفکیک کنند، اداره ثبت مطابق صورت جلسه تفکیکی برای هر سهم، سند مجزایی صادر می‌کند.
۷. سند وکالتی
در این معامله، فروشنده سند را به نام خریدار منتقل نمی‌کند و به او وکالت بلاعزل برای انجام امور انتقال سند می‌دهد. فروشنده پس از این واگذاری، حق فسخ وکالت را ندارد.
۸. سند معارض
هنگامی که دو سند مالکیت برای یک ملک صادر شده و نسبت به حدود یا حقوق ارتفاقی در تعارض باشند، سند مؤخرالصّدور «سند معارض» نامیده می‌شود.
۹. سند شورایی
سندی عادی و مورد قبول قانون برای معامله زمین‌های کشاورزی، باغات و ویلاها در مناطق روستایی و شهرستان‌هاست. آگاهی از شیوه استعلام آن ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد.
۱۰. سند اصلاحات ارضی
کشاورزانی که سابقاً بر زمین اربابان کار می‌کردند، حق نسق دریافت می‌کردند. پس از آبادانی زمین، می‌توانستند «سند رسمی» یا «بنچاق» برای حق نسق خود اخذ کنند. (این مورد از اصطلاحات رایج در اسناد ملکی، از اهمیت و فروانی کمتری نسبت به بقیه برخوردار است.)
۱۱. سند شرطی
سندی رسمی است که در آن بیع‌شرط قید می‌شود: فروشنده موظف است ثمن را در موعد مقرر بپردازد یا در صورت عدم پرداخت، حق فسخ معامله را داشته باشد. گاهی این سند «معامله با حق استرداد» نیز نامیده می‌شود.
آموختن اصطلاحات رایج در اسناد ملکی بی‌شک مشاوران املاک را در معامله یاری می‌بخشد و به آنان کمک می‌کند زمان کمتری را صرف چالش‌های حقوقی مربوط به ملک کنند.
این مطلب از جزوه اصول حقوقی به نگارش آقای هرقلی (مدیر حقوقی هلدینگ دلتا) وام گرفته شده است.
