بازرسی در لغت به معنای تفتیش و بررسی کردن است و در حقوق ایران نیازمند امضا و اجازه مقام قضایی قبل یا در موارد خاصی پس از بازرسی است. در مورد جرایمی که در ملاء عام اتفاق می‌افتد ضابطین قضایی موظف هستند تمامی اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات و ادوات و آثار و علائم و دلایل جرم و جلوگیری از فرار متهم و یا تبانی انجام داده و بلافاصله به اطلاع مقام قضایی برسانند. بنابراین ضابطین در این جرایم حق بازرسی بدنی مظنونین و یا بازرسی اماکن و اشیاء مانند تفتیش خودرو را دارند اما در موارد دیگر هم می‌توان وارد حریم خصوصی اشخاص شد؟ در ادامه به توضیحات کاملی در خصوص بازرسی خودرو، قانونی یا غیرقانونی می‌پردازیم. با دلتا همراه باشید.
چه کسی حق بازرسی دارد
بازرسی در لغت به معنای تفتیش و وارسی کردن است و در اصطلاح حقوقی به اقداماتی گفته می‌شود که مامورین برحسب مجوز یا دستور مقام قضایی جهت کشف وسایل و ادله جرم و نیز اموال حاصله از جرم با رعایت موازین شرعی و قانونی در منزل و مخفیگاه متهمین و مظنونین به ارتکاب جرم انجام می‌دهند.
طبق بند ۸ ماده۴ قانون نیروی انتظامی مصوب ۱۳۶۹ انجام وظایفی که بر طبق قانون به عنوان ضابط قوه قضائیه وجود دارد، به عهده نیروی انتظامی است. یکی از این وظایفی که بر عهده نیروی انتظامی گذارده شده است، بازرسی و تحقیق است. بنابراین ضابط عام قوه قضائیه که عهده دار وظیفه بازرسی است، نیروی انتظامی خواهد بود. البته این بدان معنا نیست که ضابطین قانونی دیگر در حیطه مجوز قانونی حق بازرسی قانونی خودرو را نداشته باشند.
بازرسی و تفتیش خودرو
بازرسی از سایر اشیاء متعلق به متهم مانند خودرو و دیگر وسایل نقلیه نیز نیازمند اجازه از مقام قضایی در غیر جرایمی است که در ملاء عام اتفاق می‌افتند. فضای خودرو همانند مسکن حریم خلوت مالک محسوب می‌شود و مشمول ماده ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری خواهد بود. لذا در اینگونه جرایم بازرسی آن در صورت عدم رضایت مالک منوط به کسب مجوز قضایی است.
در همین راستا هیات عمومی دیوان عدالت اداری اداره کل قوانین ناجا که تفتیش از خودرو‌ها را به طور کلی مجاز دانسته مغایر قانون تشخیص و از این جهت باطل اعلام داشت. لذا نیروی انتظامی در جرایم غیر مشهود، یعنی جرائمی که در ملاء عام اتفاق نمی‌افتند، نیازمند مجوز قضایی پیش از بازرسی است. بنابراین اقدام مقامات قضایی بدون مجوز و یا در مواردی که جرمی اتفاق نیوفتاده کاملا خلاف قانون می باشد.
