روش‌های صحیح نوشیدن آب

آب مایه حیات است و زندگی بدون آن قابل تصور نیست؛ تا حدی که می‌گویند آدمی بدون غذا زنده می‌ماند، ولی بدون آب نه. اما اگر همین آب هم بدون رعایت اصول علمی و پزشکی مصرف شود، عامل بیماری و مخل حیات می‌شود؛ بیماری‌هایی که مثل آب خوردن می‌توانند سلامت و زندگی افراد را تهدید کنند! دکتر شهناز کارکن _دستیار تخصصی طب سنتی_ نوشیدن آب را بخشی از سبک زندگی می‌دانند و روش‌های صحیح نوشیدن آب را می‌آموزند.

آداب نوشیدن آب

هر کاری آدابی دارد؛ حتی کار ساده‌ای مثل آب خوردن را هم نباید بدون رعایت آداب به‌خصوصی انجام داد. گاهی نکات جزئی و به‌ظاهر بی‌اهمیت- نقش مهمی ایفا می‌کنند.
* آب را لاجرعه سر نکشید. در نوشیدن هر مقدار آب، بهتر است سه بار لیوان را از دهان دور کنید.

* تند تند آب ننوشید. بین هر بار نوشیدن فاصله بیندازید.

* آب را با شدت در دهان نریزید. احتمال دارد ‌اصطلاحا آب به گلو بپرد و خطر آسپیراسیون (خفگی) ایجاد شود.
* روزها ایستاده و شب‌ها نشسته آب بنوشید.

نوشیدن آب ممنوع!

معمولا توصیه می‌شود به مقدار لازم آب بنوشید. ولی از نظر طب سنتی چگونه نوشیدن آب هم اهمیت فراوانی دارد.

* حین غذا خوردن آب ننوشید. غذایی که می‌خورید، برای هضم رطوبت کافی دارد. آب طبع سردی دارد و عمل هضم را که باید با حرارت طبیعی انجام شود، مختل می‌کند.

* ناشتا آب ننوشید. چون آب سریع‌تر به اعضای حیاتی بدن مثل قلب، کبد و دِماغ می‌رود و مانع عملکرد طبیعی آن‌ها می‌شود. مثلا حرارت قلب را کاهش می‌دهد، باعث تورم کبد می‌شود و حالت سستی ایجاد می‌کند.

* در حالت درازکش و خوابیده آب ننوشید.

* وقتی حرارت بدن به دلیل انجام فعالیت‌های جسمانی بالا رفته است و احساس گرما می‌کنید، بلافاصله آب ننوشید. می‌توانید از روش‌های دیگری برای رفع عطش استفاده کنید. مثلا دهان را با آب بشویید، آبی به دست و صورتتان بزنید، خود را در معرض باد خنک قرار دهید. وقتی احساس کردید حرارت بدنتان کاهش پیدا کرده است، آب بخورید.

* بعد از استحمام آب ننوشید. چون بعد از حمام کردن منافذ بدن باز هستند. آب به اعضای دوردست هم می‌رود و بافت‌ها را نرم می‌کند. همچنین آب در مسیری که می‌رود، مواد زائد موجود در بدن را با خود حمل می‌کند. ممکن است این مواد  به بافت‌های حساس بدن برسد و سبب بیماری شود.

* شب‌ها که از خواب بیدار می‌شوید، آب ننوشید. در خواب بدن دچار ضعف می‌شود. در اصطلاح طب سنتی می‌گویند «بدن، دچار ضعف قوا می‌شود». نوشیدن آب در حالت خواب‌آلودگی، بیماری‌های دِماغی مانند حالت سستی و رعشه و حرکات غیرارادی بدن را ایجاد می‌کند.

* بعد از خوردن شیرینی‌جات، آب سرد ننوشید. چون کبد شیرینی را دوست دارد و می‌خواهد هر چه سریع‌تر آن را جذب کند. جذب هم‌زمان آب باعث می‌شود عروق ریز منقبض شوند و گرفتگی عروق صورت بگیرد.

* بعد از خوردن غذاهای شور، آب گرم ننوشید. طعم شور مزاج گرمی دارد. آب گرم هم گرما دارد و مصرف این دو با هم باعث می‌شود حرارت بدن بالا برود و نمک بیشتری هم جذب شود. در نتیجه یک بیماری مثل فشار خون به‌وجود بیاید.

زمان مناسب نوشیدن آب

افرادی که مزاج معتدلی دارند، بهتر است بعد از هضم غذا آب بخورند. معمولا دو ساعتی طول می‌کشد تا دستگاه هاضمه کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها و چربی‌ها را هضم کند. اما افراد گرم‌مزاج که معده‌شان گرم است، بیشتر به آب نیاز دارند و می‌توانند قبل و بعد از صرف غذا آب بنوشند. کسانی که معده‌شان زود غذا را هضم می‌کند و روی معده حرارتی را احساس می‌کنند، معده‌شان گرم است. غیر از این توصیه می‌شود هرگاه احساس تشنگی کردید، آب بنوشید.

حین غذا خوردن به کودکان آب بدهیم؟

به‌طور کلی کودکان، سالم به‌شمار می‌آیند و محدودیت‌هایی که بزرگسالان دارند، شامل حال کودکان نمی‌شود. کودک حین صرف غذا چندین بار تقاضای آب می‌کند. در این مورد اشکالی ندارد کودکان بالای دو سال وسط غذا آب بخورند. اما باید حواستان باشد این کار برایشان عادت نشود. هر چه سن کودک بالاتر برود، باید تقاضایش برای نوشیدن آب کمتر شود. بعضی بچه‌ها عادت می‌کنند با هر لقمه غذایی که می‌خورند، مقداری آب بنوشند و غذا را با آب قورت دهند. این عادت غلط و مخربی است که کنترل و مدیریت آن بر عهده والدین است.

بدن انسان روزانه هشت لیوان آب لازم دارد؟

در طب سنتی چهار کیفیت اصلی یا چهار مزاج اصلی هست؛ گرمی، سردی، تری و خشکی. هر خوراکی که وارد بدن می‌شود مزاجی دارد. حتی فصل‌ها و حالات روحی هم مزاج خاص خودشان را دارند. از طرفی سن افراد باعث تغییرات مزاجی می‌شود. بنابراین نمی‌توان برای همه یک نسخه پیچید. برای اینکه بتوانیم نیاز فرد را به آب تشخیص بدهیم، باید مجموعه این مزاج‌ها و شرایط فرد را در نظر بگیریم. مثلا کسی که گرم‌مزاج است، در مقایسه با یک سردمزاج نیاز بیشتری به آب دارد. یک نانوا باید بیش از یک کارمند پشت‌میزنشین آب بنوشد. در نتیجه همه مجبور نیستند روزانه هشت لیوان آب بنوشند.

چرا نباید آب سرد بنوشید؟

در باب مضرات نوشیدن آب سرد یا همان آب یخ بسیار گفته‌اند و بسیار شنیده‌اید. اما اگر کسی بداند با این کار چه آسیبی به سلامت خود وارد می‌کند، شاید دیگر سراغش نرود.

* نوشیدن آب سرد بیماری‌هایی را که در اثر سردی مزاج به‌وجود می‌آید، تشدید می‌کند و به ارگان‌های حیاتی مانند قلب، دِماغ و کبد آسیب می‌زند.

* نوشیدن آب سرد مواد غلیظ و لزجی در مفاصل و ستون فقرات تولید می‌کند که عامل دردهای مفاصل و آرتروز است.

* نوشیدن آب سرد حالت سستی و لختی را در بدن به‌وجود می‌آورد.

* نوشیدن آب سرد برای سیستم تنفسی مضر است. سرفه را تشدید می‌کند، صدا را خشن می‌سازد و مانع از خروج اخلاط سینه می‌شود.
* نوشیدن آب سرد در قاعدگی بی‌نظمی ایجاد می‌کند. به این شکل که مقدار خون قاعدگی را کم و زیاد می‌کند و دفع خون با درد همراه می‌شود. ضمن اینکه می‌تواند حالت نفخ ایجاد کند.

* نوشیدن آب سرد سرماخوردگی یا زکام را تشدید می‌کند.

از نوشیدن آب حین راه رفتن بپرهیزید

در فصل‌های گرم سال عده زیادی بطری آب در دست راه می‌روند و هر از گاهی قدری می‌نوشند. این کار برای تندرستی مضر است. چون حین راه رفتن حرارت بدن بالا می‌رود و تنفس از راه دهان باعث تبخیر بزاق می‌شود. در این حالت به‌شکل خودکار بزاق کمتری هم ترشح می‌شود. در نتیجه احساس تشنگی شدید بر فرد عارض می‌شود و مدام آب می‌نوشد. برای رفع این مشکل و کاستن از عطش، در صورت امکان باید ریتم حرکت را کندتر کنید و آهسته‌تر قدم بردارید. ترجیحا در سایه حرکت کنید. سعی کنید با دهان بسته و از طریق بینی تنفس کنید؛ چراکه این کار باعث ایجاد رطوبت می‌شود.

نوشیدن آب برای ورزشکارها

افرادی که برای حفظ شادابی و نشاط ورزش‌های مفرحی مثل ایروبیک یا پیاده‌روی انجام می‌دهند، نباید حین ورزش آب بنوشند. معمولا هر کسی که برای ورزش از خانه بیرون می‌رود، حتما یک بطری آب همراه خود می‌برد. این‌ افراد قبل از شروع ورزش اگر تشنه هستند، باید آب بنوشند و تشنگیشان را برطرف کنند. ولی در طول انجام تمرینات نباید به‌هیچ‌وجه سراغ بطری آبشان بروند. اما ورزشکاران حرفه‌ای چنین نیستند و اجازه دارند حین ورزش هم آب بنوشند. زیرا سرعت تعریق بالا است و منافذ بدن باز هستند. بنابراین آب در بدن باقی نمی‌ماند و به شکل عرق از بدن دفع می‌شود.

چه ظرفی برای آب نوشیدن مناسب است؟

قدیم از ظرف‌های سفالی برای نوشیدن آب استفاده می‌کردند. ویژگی سفال این است که آب‌ و هوا را از خود عبور می‌دهد. به همین علت آب را در کوزه می‌ریختند؛ چون در اثر مجاورت با هوای بیرون، آب درون کوزه خنک می‌شود. اما امروزه ترجیح بر این است که آب در ظرف‌های بلور یا چینی آب ریخته شود تا آلودگی احتمالی آب دیده شود. همچنین توصیه می‌شود قسمت سر ظرف آبخوری گشادتر از قسمت انتهایی آن باشد تا فرد احساس کند آب بیشتری خورده است و بیش از حد نیازش ننوشد.

تشنگان و سیراب‌ها

بعضی افراد هر چه آب می‌نوشند، تشنگیشان برطرف نمی‌شود. آن‌ها انواع و اقسام نوشیدنی‌ها را برای رفع عطش امتحان می‌کنند؛ ولی نتیجه‌ای نمی‌گیرند.

* احتمال دارد این افراد دچار بیماری دیابت، گرفتگی عروق، حرارت معده یا تب شده باشند.
* ممکن است در طول روز فعالیت جسمانی زیادی انجام داده باشند و حرارت بدنشان از حد طبیعی بالاتر رفته باشد.
* خوردن غذای گرم و بعد از آن بلافاصله خوابیدن باعث ایجاد عطش می‌شود.

* ماندن در یک محل با هوای گرم می‌تواند تشنگی بیاورد.

نقطه مقابل این گروه، افرادی هستند که در طول شبانه‌روز بسیار کم آب می‌نوشند و می‌گویند که احساس تشنگی نمی‌کنند. بدن آنها رطوبت لازم را از راه‌های دیگری دریافت می‌کند و کمتر احساس تشنگی سراغشان می‌آید.

دو روش سالم‌سازی آب در سفر

گاهی افراد در موقعیتی قرار می‌گیرند که دسترسی به آب شُرب سالم ندارند. معمولا در سفر یا پیک‌نیک هم شرایطی پیش می‌آید که امکان مصرف آب سالم وجود ندارد. در چنین مواقعی می‌شود تنها با استفاده از یک ماده خوراکی آب را سالم ساخت؛ کافی است در ظرف آبتان اندازه نصف قاشق مرباخوری سرکه بریزید تا آب را ضدعفونی کند.

در یک روش دیگر و در صورت دسترسی به آتش، می‌توانید آب را با جوشاندن ضدعفونی کنید. این کار باعث می‌شود مواد محلول در آب رسوب کنند و آب شُرب سالمی حاصل شود.