گنبد سلطانیه یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آثار معماری ایران و بعد از گنبد کلیسای سنت ماریا، سومین گنبد بزرگ جهان است که در شهر زنجان قرار دارد. از ویژگی‌های جالب این بنا می‌توانیم به هنر خط آن اشاره کنیم که اگر محمد‌ها را برعکس بخوانیم علی می‌شود. گنبد سلطانیه به‌عنوان بزرگ‌ترین گنبدهای آجری جهان، با تاریخچه‌ای پرفراز و نشیب، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد، شکوه و عظمت این بنای هشت مناره‌ای عجیب با هنر فوق‌العاده آجرکاری که بیشتر مهندسی است تا هنر، دل هر بیننده‌ای را به لرزه می‌اندازد.
تاریخچه گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه در دوران حکومت مغول‌ها و به دستور اولجایتو یا محمد خدابنده، یکی از پادشاهان مغول، در قرن 14 میلادی ساخته شد. این بنا در ابتدا به‌عنوان مقبره برای حضرت امام علی در نظر گرفته شده بود که این ایده انتقال حضرت علی به این مقبره باشکوه با مخالفت علمای آن زمان روبه‌رو گشت. گنبد سلطانیه در حدود هفت سال با همت مهندسان و معماران آن زمان ساخته شد که تقریبا نزدیک 56 سال می‌شود که در حال تعمیر است!
اولجایتو که با نام رسمی محمد خدابنده نیز شناخته می‌شود، دستور داد که این بنا با استفاده از بهترین مصالح زمان خود ساخته شود تا شکوه و جلال معماری ایرانی را نمایان سازد. در نتیجه، گنبد سلطانیه به یکی از عظیم‌ترین و مهم‌ترین بناهای دوران خود تبدیل شد و هنوز هم پس از گذشت نزدیک به 700 سال، یکی از شگفت‌انگیزترین آثار معماری ایران است.
معماری گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه به‌عنوان یک شاهکار معماری ایرانی، ترکیبی از هنر و علم است. این بنا با طراحی منحصر به‌فرد خود، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین گنبدهای آجری جهان شناخته می‌شود که بعدها گنبد کلیسای سانتا ماریا از روی آن ساخته شد. ارتفاع گنبد بیش از ۴۸ متر است و قطر داخلی آن نیز بیش از ۲۵ متر است که این اندازه‌ها آن را به یکی از بزرگ‌ترین گنبدهای آجری تاریخ تبدیل می‌کند.
یکی از ویژگی‌های جالب این گنبد، استفاده از فناوری‌های نوین معماری برای آن زمان است. ساختار گنبد سلطانیه به‌گونه‌ای طراحی شده است که وزن عظیم گنبد را به‌خوبی تحمل می‌کند. این بنا در دوران خود، نمایانگر پیشرفت‌های قابل توجه در تکنیک‌های ساخت بناها و معماری ایران بود. همچنین استفاده از مواد مختلف در ساخت آن مانند آجر، سنگ و کاشی‌های رنگارنگ، اثری فوق‌العاده زیبا و منحصربه‌فرد خلق کرده است.
تزیینات گنبد سلطانیه
گنبد سلطانیه نه‌تنها به‌عنوان یک بنا عظیم از نظر ابعاد و ساختار معروف است، بلکه تزئینات هنری آن نیز شاهکاری از هنر ایرانی به شمار می‌رود. دیوارها و سقف‌های گنبد با کاشی‌کاری‌های زیبا و گچبری‌های ظریف مزین شده‌اند که از رنگ‌های زیبا و طرح‌های هندسی پیچیده الهام گرفته شدند. این تزیینات نشان‌دهنده دقت و مهارت هنرمندان ایرانی در آن دوران است.
در داخل بنا، نوشته‌های مذهبی و دینی بر دیوارها و سقف‌ها حک شده که به زبان‌های فارسی و عربی هستند. این نوشته‌ها علاوه بر جنبه‌های مذهبی، بیانگر تاریخ سیاسی و فرهنگی دوران سلطنت مغول‌ها نیز هستند. از دیگر ویژگی‌های هنری این بنا می‌توان به نقش‌های هندسی و اسلیمی اشاره کرد که در سراسر بنا پراکنده‌اند و چشم هر بیننده‌ای را به دنبال خود می‌کشند.
گنبد سلطانیه امروز
گنبد سلطانیه امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در ایران است. این بنا که در سال 2005 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید، هم‌اکنون مقصدی محبوب برای همه است. هر ساله هزاران نفر از اقصی نقاط دنیا برای بازدید از این شاهکار تاریخی به زنجان سفر می‌کنند.
گنبد سلطانیه علاوه بر نقش تاریخی و فرهنگی‌اش، همچنان به‌عنوان یک نماد ملی و فرهنگی برای ما محسوب می‌شود. مرمت‌های گسترده‌ای که بر روی این بنا صورت گرفته است.
نتیجه‌گیری
طراحی منحصربه‌فرد، تزیینات هنری زیبا و تاریخ غنی آن، این بنا را به یک مقصد گردشگری بی‌نظیر تبدیل کرده است. اگر به دنبال سفری به دل تاریخ و معماری ایران هستید، گنبد سلطانیه یکی از بهترین گزینه‌ها برای شماست.
