قولنج به حالتی از بدن گفته می‌شود که در آن فرد احساس ناراحتی یا سفتی در مفاصل، به ویژه ستون فقرات و انگشتان دارد. این صداهای حاصل از شکستن قولنج معمولا بی‌ضرر هستند، اما بحث‌های زیادی در مورد مزایا و معایب آن وجود دارد؛ چرا که این کار ممکن است به شکستن دنده‌ها یا آرتروز گردن و انگشتان ختم شود. در ادامه این مقاله از مجله دلتا به خطرات شکستن قولنج و توصیه‌های لازم در این زمینه می‌پردازیم.
قولنج چیست و چرا ایجاد می‌شود؟
قولنج زمانی رخ می‌دهد که فرد حس می‌کند قسمتی از بدنش نیاز به «شکستن» یا کشش دارد تا آزاد شود. در واقع، قولنج شکستن به معنای ایجاد صداهای «تق‌تق» از مفاصل است که اغلب برای رفع احساس سفتی و نارضایتی در بدن به‌ویژه در گردن، ستون فقرات و انگشتان انجام می‌شود.
علت ایجاد قولنج به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما بیشتر اوقات به‌دلیل انباشته شدن گاز در مایع مفصلی (مایع سینوویال) است. این مایع، مفاصل را روان و از اصطکاک و آسیب به آن جلوگیری می‌کند. زمانی که فشار مفصل به حد مشخصی برسد، گازهای محلول در این مایع به صورت حباب‌هایی جمع می‌شوند که با کشیدن یا فشار دادن مفصل، ترکیده و صدای شکستن قولنج را ایجاد می‌کنند. همچنین، نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت، قرار گرفتن در وضعیت‌های نامناسب و یا فشار زیاد به عضلات، ممکن است سبب احساس نیاز به شکستن قولنج شود.
تهدید جدی قولنج برای دنده‌ها و گردن
دنده‌ها ساختاری ظریف و انعطاف‌پذیر دارند و قولنج به خودی خود سبب شکسته شدن استخوان دنده نمی‌شود، اما اعمال فشار ناخواسته و زیاد روی مفاصل یا دنده‌ها تهدید جدی برای دنده‌هاست و می‌تواند منجر به شکسته شدن آن شود. زمانی که افراد به دلیل سفتی یا درد در ناحیه قفسه سینه، اقدام به شکستن قولنج یا کشش آن ناحیه می‌کنند، ممکن است فشاری غیرعادی بر استخوان‌های دنده وارد شود. هرگونه ضربه ناگهانی یا حرکات شدید نیز می‌تواند به دنده‌ها فشار مضاعف وارد کند و موجب شکستگی یا ترک در آن‌ها شود.
همچنین در افراد مسن یا کسانی که تراکم استخوانی پایینی دارند مانند افراد مبتلا به پوکی استخوان، دنده‌ها حساس‌تر و شکننده‌تر هستند. در این موارد، اگر فرد با فشار زیادی اقدام به شکستن قولنج یا انجام حرکات ناگهانی در ناحیه قفسه سینه کند، احتمال آسیب‌دیدگی دنده و حتی شکستگی زیاد است.
همچنین شکستن مکرر قولنج گردن می‌تواند خطرات بسیار جدی‌تری به همراه داشته باشد، چرا که به‌دلیل وجود شریان‌ها و اعصاب حساس در ناحیه گردن، این کار ممکن است در برخی موارد باعث ایجاد فشار یا حتی آسیب به رگ‌ها و اعصاب شود و ابتلا به آرتروز گردن شود.
مزایا و معایب شکستن قولنج
شکستن قولنج اگر در حد معمول و با رعایت احتیاط انجام شود، یک عادت کم‌خطر است؛ اما اگر این عادت به شکل افراطی و با فشار زیاد باشد، می‌تواند سبب شکستگی و در بلندمدت آسیب به مفاصل شود.
مزایا
بسیاری از افراد بعد از شکستن قولنج، احساس راحتی و تسکین در مفاصل و عضلات خود می‌کنند. این احساس آرامش به‌ویژه زمانی مشهود است که فرد در شرایط نشستن یا ایستادن طولانی قرار داشته و بدنش دچار خستگی و گرفتگی شده است. شکستن قولنج می‌تواند باعث آزاد شدن هورمون‌هایی مانند اندورفین شود که به کاهش درد و ایجاد حس خوشایند در بدن کمک می‌کند. از سوی دیگر، این کار می‌تواند دامنه حرکتی مفاصل را افزایش دهد و برای برخی افراد احساس آزادتر شدن مفاصل را به همراه داشته باشد.
معایب و خطرات جدی
با اینکه شکستن قولنج در مواقع ضروری و با فشار کم، خطرناک به نظر نمی‌رسد اما تحقیقات نشان داده‌اند که شکستن مداوم و فشار آوردن بیش از حد به مفاصل می‌تواند به بافت‌های اطراف مفصل فشار بیاورد و در درازمدت سبب بروز مشکلاتی مانند آرتروز و تحلیل مفصل شود. همچنین شکستن مکرر قولنج گردن می‌تواند خطرات بسیار جدی‌تری مانند فشار یا حتی آسیب به رگ‌ها و اعصاب و آرتروز گردن شود.
آیا باید قولنج را بشکنیم؟
تصمیم‌گیری درباره شکستن قولنج به شرایط و نیاز فرد بستگی دارد. اگر فرد گاهی و با فشار معقول قولنج خود را بشکند، عموما مشکلی ایجاد نمی‌شود. با این حال، اگر شکستن قولنج به عادت دائمی تبدیل شود، می‌تواند مشکلات جدی به‌دنبال داشته باشد. پزشکان توصیه می‌کنند که اگر احساس نیاز به شکستن قولنج به شکل مکرر و با ناراحتی شدید به‌خصوص در قفسه سینه همراه باشد، به جای شکستن مداوم بهتر است به یک فیزیوتراپیست یا متخصص مراجعه کنید.
