بادگیرهای یزد یکی از عناصر اصلی معماری شهر یزد هستند، این سازه‌ها به منظور بهبود تهویه و کاهش دما در ساختمانها طراحی شده‌اند. این ساختار‌ها به عنوان عنصری کارآمد در معماری یزد به حساب می‌آیند.
ویژگی‌ها و عملکرد بادگیرها
سیستم کاری و عمکلرد آنها به این شکل است که هوای خوب بیرون از خانه را به داخل خود می‌کشند و با وجود تشت‌های آبی که درون آنها تعبیه شده، هوا را خنک و سبک می‌کنند و به داخل خانه هدایت می‌کنند. بادگیر بازار برزگ کرمان، بادگیر باغ دولت‌آباد یزد، بادگیر یزد و بادگیرهای بندرعباس، بندرلنگه، قشم و سیستان از دیدنی‌ترین بادگیرهای ایران هستند. تنها بادگیر گرد جهان هم در شهر یزد قرار دارد.
نحوه عملکرد بادگیرها
بر روی بدنه بادگیرها عموما سوراخ هایی وجود دارد که باد از طریق آنها وارد قسمتی به‌نام تنوره می‌شود. در درون این تنوره‌ها، تیغه‌هایی مثل پره‌های توربین هوا وجود دارد که باد هدایت شده به درون را به چند قسمت تقسیم می‌کنند. این تیغه‌ها باعث افزایش سرعت گردش هوا می‌شوند و هوای خنک را به داخل آب‌انبار هدایت می‌کنند. در آخر هوای گرم هم توسط دنباله بادگیر به بیرون رانده می‌شود.
تعدادی از بادگیرهای مشهور
شهر یزد از آنجایی که در قسمتی بسیار گرم و کویری بنا شده است، تعداد زیادی از بادگیرهای ایران هم در این شهر وجود دارند. جالب است بدانید هر کدام ازین بادگیر طراحی منحصر به فردی دارند. تعدادی ازین بادگیرها به شرح زیر است:
- بادگیر مسجد جامع یزد
- آب‌انبار شش بادگیر شهر یزد
- آب‌انبار هفت بادگیر عصر‌آباد
- بادگیر بازار بزرگ کرمان
یزد؛ شهر بادگیرها
شهر زیبای یزد به عنوان «شهر بادگیرها» شناخته می‌شود، زیرا بیشترین تعداد بادگیر در این شهر پیدا شده است. از میان همه آنها، بادگير باغ دولت‌آباد یزد بیش از همه شهرت دارد. این بادگیر خاص بلندترین بادگیر جهان است. معماری این سازه‌ها نشان دهنده هوش بالا و دانش معماری خوب ایرانیان است.
معرفی انواع بادگیرهای یزد
انواع بادگیرها بیشتر از نظر شکل و اندازه و عملکرد به سه دسته کلی اردکانی، کرمانی، یزدی تقسیم می‌شود.
- بادگیر اردکانی: این نوع بادگیر نسبت به سایر انواع دیگر، ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است. برای همین بیشتر برای اتاق های کوچکتر و با تعداد بیشتر قرار میگرفتند.
- بادگیر کرمانی: این نوع بادگیر بسیار ساده و تقریباً محقر است، به خانه‌های طبقه متوسط و پایین اختصاص دارد. ساختن این نوع بادگیر، از عهده هر بنایی بر می‌آید و مصالح به کاربرده شده در آن بیشتر خشتی است.
- بادگیر یزدی: بادگیر یزدی در بین بقیه اندازه بزرگتری دارد و چهار یا هشت طرفه ساخته می‌شود و به همین جهت این نوع بادگیر را «چهار سویه» می‌نامند. از دیگر ویژگی‌های این مدل، می‌توان بلند بودن و ساختمان پیچیده‌ترشان اشاره کرد.
