بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت نوع 2، سکته مغزی و بیماری کلیوی از خطرناک‌ترین عوارض سندرم متابولیک هستند. متخصص غدد برای درمان این بیماری، تغییر سبک زندگی (تغذیه سالم، ورزش منظم)، دارودرمانی و جراحی را تجویز خواهد کرد. افراد چاق، افراد دارای سابقه خانوادگی و افراد کم‌تحرک بیش از همه در معرض ابتلا به این سندرم قرار دارند.
سندرم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک، مجموعه‌ای از شرایط شامل افزایش فشار خون، افزایش قند خون، چربی شکمی زیاد و افزایش سطح چربی‌های ناسالم خون مانند تری‌گلیسیرید و کلسترول است. این عوامل، خطر بروز بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲ و سکته مغزی را افزایش می‌دهند. دلایل اصلی ابتلا به بیماری سندرم متابولیک چاقی، بی‌تحرکی و مقاومت به انسولین هستند. درمان این سندرم با تغییر سبک زندگی از جمله افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن، و اصلاح رژیم غذایی همراه است. همچنین دکتر غدد در صورت نیاز داروهایی برای کنترل فشار خون، قند خون و چربی خون تجویز خواهد کرد.
سندرم متابولیک با چه علائمی همراه است؟
بیماری سندرم متابولیک با علائم خاصی رخ می‌دهد. در ادامه، به مهم‌ترین علائم این سندرم اشاره کرده‌ایم:
- چاقی شکمی؛ افزایش چربی در ناحیه شکم و دور کمر بیش از ۱۰۲ سانتی‌متر برای مردان و بیش از ۸۸ سانتی‌متر برای زنان
- افزایش قند خون؛ سطح قند خون ناشتا بالاتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و نشان‌دهنده پیش‌دیابت یا دیابت
- فشار خون بالا؛ فشار خون بالاتر از 13 روی 8.5 میلی‌متر جیوه
- کلسترول بد (LDL) بالا یا کلسترول خوب (HDL) پایین؛ سطح HDL کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای مردان و کمتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای زنان
- تری‌گلیسرید بالا؛ سطح تری‌گلیسرید بالاتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
وجود حداقل سه مورد از این علائم، خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهد.
سندرم متابولیک در کودکان
سندرم متابولیک در نوزادان و کودکان هم شامل شرایطی همچون افزایش وزن، مقاومت به انسولین، فشار خون بالا و افزایش چربی‌های ناسالم خون است. این شرایط، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش می‌دهند. عوامل اصلی در بروز سندرم متابولیک در کودکان شامل چاقی، سبک زندگی کم‌تحرک و رژیم غذایی نامتعادل است. تشخیص زودهنگام این سندرم در کودکان اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا تغییر سبک زندگی، افزایش فعالیت بدنی و تغذیه سالم این شرایط را بهبود خواهد داد. همچنین، در موارد شدیدتر، دکتر غدد از درمان دارویی برای مدیریت این بیماری استفاده می‌کند.
متخصص غدد و متابولیسم به تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط با غدد و اختلالات هورمونی مانند دیابت، پوکی استخوان، تیروئید و مشکلات متابولیک می‌پردازد. این متخصص با استفاده از آزمایش‌های مختلف، عملکرد غدد و میزان سوخت‌وساز بدن را بررسی می‌کند.
اگر با علائمی مانند چاقی، لاغری، خستگی مفرط، تعریق زیاد، افزایش یا کاهش وزن مواجه هستید، متخصص غدد می‌تواند با بررسی هورمون‌های بدن و انجام آزمایش‌های مرتبط، مشکلات را تشخیص داده و درمان کند. بیماری‌هایی مانند دیابت، زخم معده، مشکلات تیروئید و سندروم‌های مرتبط با متابولیسم نیز توسط این پزشک بررسی می‌شوند.
علت ایجاد بیماری سندرم متابولیک چیست؟
علت اصلی ایجاد سندروم متابولیک معمولا مقاومت به انسولین است. مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بدن به درستی به انسولین پاسخ نمی‌دهند و بدن نمی‌تواند به خوبی از گلوکز یا همان قند خون استفاده کند. این موضوع باعث افزایش قند خون شده و به تدریج دیابت نوع ۲ را به دنبال خواهد داشت. عوامل دیگری همچون چاقی، به‌ویژه چاقی شکمی، سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه ناسالم در ابتلای به این سندرم نقش اساسی دارند. مصرف غذاهای پرچرب و کم‌فیبر و عدم فعالیت بدنی با ایجاد مقاومت به انسولین به سندرم متابولیک منجر می‌شود.
افزایش سن، ژنتیک و برخی شرایط پزشکی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و بیماری‌های التهابی هم باعث ابتلا به سندرم متابولیک می‌شوند. علاوه‌براین، استرس مزمن و کمبود خواب با افزایش سطح کورتیزول (هورمون استرس) در ایجاد مقاومت به انسولین و در نهایت این سندرم تاثیرگذار هستند.
عوامل افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک چیست؟
مجموعه‌ای از عوامل همچون سبک زندگی و ویژگی‌های فردی، خطر ابتلا به بیماری سندرم متابولیک را افزایش می‌دهند. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل افزایش خطر ابتلا به این سندرم اشاره کرده‌ایم:
- چاقی به‌ویژه چاقی شکمی؛ چربی اضافی در ناحیه شکم یا چاقی مرکزی
- سبک زندگی کم‌تحرک؛ کاهش حساسیت به انسولین و افزایش خطر بروز مشکلات متابولیک در اثر عدم فعالیت بدنی منظم
- مقاومت به انسولین؛ افزایش سطح قند خون و ایجاد اختلالات متابولیکی در صورت عدم پاسخگویی سلول‌ها به انسولین
- سن؛ افزایش خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن
- ژنتیک و سابقه خانوادگی؛ افزایش خطر ابتلا به سندرم متابولیک در افرادی با سابقه خانوادگی دیابت، چاقی یا بیماری‌های قلبی
- عوامل هورمونی؛ افزایش خطر ابتلا به این سندرم در شرایطی مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) در زنان
این عوامل به تنهایی یا در کنار یکدیگر باعث افزایش خطر بروز این سندرم و مشکلات مرتبط با آن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی می‌شوند.
عوارض سندرم متابولیک چیست؟
سندرم متابولیک منجر به بروز عوارض جدی و طولانی‌مدت می‌شود. در ادامه، به مهم‌ترین عوارض این سندرم اشاره کرده‌ایم:
- بیماری‌های قلبی عروقی؛ افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، حملات قلبی و سکته مغزی به‌ویژه به دلیل افزایش فشار خون و چربی‌های خون
- دیابت نوع ۲؛ به دلیل مقاومت به انسولین
- بیماری‌های کبدی؛ تجمع چربی در کبد و ابتلا به کبد چرب غیرالکلی و اثبات رابطه بین سندرم متابولیک و سرطان کبد
- آسیب به کلیه‌ها؛ آسیب‌های کلیوی در اثر فشار خون بالا و دیابت ناشی از سندرم متابولیک
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک؛ بی‌نظمی‌های قاعدگی و مشکلات باروری در اثر ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
این عوارض، نشان‌دهنده اهمیت کنترل و مدیریت زودهنگام این سندرم برای پیشگیری از مشکلات جدی‌تر در آینده است.
چگونه از ابتلا به سندرم متابولیک پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از سندرم متابولیک، پیروی از یک سبک زندگی سالم ضروری است. در ادامه به موثرترین روش‌های پیشگیری از این سندرم پرداخته‌ایم:
- تغذیه سالم؛ مصرف غذاهای غنی از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب مانند ماهی و مرغ و اجتناب از مصرف غذاهای پرچرب، قند اضافه و نمک بالا
- فعالیت بدنی منظم؛ حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط در هفته همچون پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری
- کاهش وزن؛ اثرگذاری مثبت بر سلامت متابولیک حتی با کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن
- مدیریت استرس و خواب کافی؛ حفظ تعادل متابولیک بدن به کمک کاهش استرس و اضطراب و برخورداری از خواب کافی با آگاهی از رابطه سندرم متابولیک و اضطراب
این سندرم که معمولا با چاقی، فشار خون بالا، قند خون بالا و اختلالات چربی خون همراه است؛ با چند اقدام ساده و موثر می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.
برای درمان سندرم متابولیک باید به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
برای درمان سندرم متابولیک، باید به متخصص غدد مراجعه کنید. پس از به دست آوردن شناخت کافی از اینکه تخصص غدد و متابولیسم چیست متخصص غدد را بهترین گزینه برای درمان بیماری سندرم متابولیک خواهید یافت. این متخصص بیماری‌های ناشی از مقاومت به انسولین را کاملا شناخته و در درمان آن‌ها تخصص دارد. دکتر غدد علائم سندرم متابولیک همچون چاقی شکمی، فشار خون بالا و قند خون بالا را ارزیابی می‌کند. سپس به کمک آزمایش خون و اندازه‌گیری دور کمر بیماری سندرم متابولیک را تشخیص خواهد داد.
برگرفته از مجله سلامت دکتردکتر(https://drdr.ir/)
