در قانون مدنی ایران یک‌سری از مهریه های غیرمعقول نامبرده شده است که مردان می‌توانند این مهریه‌ها را به زنان پرداخت نکنند. همراه مجله دلتا باشید تا با این مهریه‌ها آشنا شوید.
مهریه
در حقوق ایران، مهریه یک تعهد مالی است که مرد به همسرش در هنگام عقد ازدواج متعهد می‌شود. اما برخی شرایط و حالت‌ها وجود دارند که ممکن است باعث شود مرد ملزم به پرداخت مهریه نباشد یا پرداخت آن با موانعی مواجه شود. به‌طورکلی، مردان نمی‌توانند به طور خودسرانه از پرداخت مهریه خودداری کنند، مگر در شرایط خاص قانونی:
- بذل یا بخشش مهریه: زن می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را به همسرش ببخشد. در این صورت، مرد از پرداخت آن معاف می‌شود.
- عسرت و ناتوانی مالی مرد: اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را نداشته باشد و این مسئله در دادگاه اثبات شود، ممکن است دادگاه حکم به قسط‌بندی مهریه بدهد. در صورتی که مرد به هیچ وجه نتواند پرداخت کند، ممکن است حکم به معافیت موقت یا قسطی صادر شود.
- توافق بین طرفین: زن و مرد می‌توانند در قرارداد ازدواج یا بعد از آن توافق کنند که مهریه پرداخت نشود یا شرایط خاصی برای آن در نظر گرفته شود.
- ابطال عقد ازدواج: اگر عقد ازدواج به دلایلی مانند تدلیس (فریب در ازدواج) باطل شود، مهریه نیز قابل مطالبه نخواهد بود، مگر اینکه رابطه زناشویی برقرار شده باشد.
- فسخ نکاح قبل از نزدیکی: در صورتی که ازدواج قبل از نزدیکی فسخ شود و فسخ نکاح به دلایل خاصی از جمله عیوب موجود در یکی از طرفین باشد، مهریه‌ای به زن تعلق نخواهد گرفت.
- طلاق قبل از نزدیکی: اگر مرد قبل از وقوع نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن فقط مستحق نصف مهریه خواهد بود.
مهریه به‌عنوان یک حق مالی زن در قانون ایران به رسمیت شناخته شده و به جز مواردی که به‌صورت قانونی استثنا شده است، قابل مطالبه و پرداخت است. برای آشنایی فرار از مهریه به مطلب ذکر شده مراجعه کنید.
مهریه های غیرمعقول
در حقوق ایران، مهریه باید شرایط خاصی داشته باشد تا معتبر و قابل مطالبه باشد. اگر مهریه مجهول، نامعین یا مال غیر باشد، معتبر نخواهد بود و زن نمی‌تواند آن را مطالبه کند. در ادامه شرایط مهریه های غیرمعقول را توضیح می‌دهیم:
- مهریه مجهول: مهریه باید مشخص و معلوم باشد. اگر در عقد ازدواج مهریه به صورت کلی و نامعلوم تعیین شود (مانند «هرچه که مرد بخواهد» یا «مقداری پول» بدون تعیین مقدار دقیق)، این مهریه معتبر نخواهد بود. مهریه باید شامل مقدار دقیق و نوع مشخص باشد.
- مهریه نامعین: مهریه باید معین باشد، یعنی چیزی که وجود داشته باشد و به طور مشخص قابل تعیین و پرداخت باشد. مثلاً نمی‌توان چیزی را که هنوز به وجود نیامده یا معلوم نیست چیست به عنوان مهریه تعیین کرد.
- مال غیر: مهریه باید مال مشروع و قابل انتقال باشد. اگر مهریه چیزی باشد که متعلق به شخص دیگری است (مال غیر)، آن مهریه معتبر نیست، مگر اینکه صاحب مال (شخص ثالث) رضایت بدهد. در غیر این صورت، مهریه باطل خواهد بود.
- مهریه نامشروع: اگر چیزی به عنوان مهریه تعیین شود که از نظر شرعی یا قانونی معتبر نباشد (مانند اموال ممنوعه یا چیزهایی که برخلاف قانون هستند)، مهریه باطل است.
در صورتی که مهریه نامعتبر باشد، زن همچنان می‌تواند مهریه‌ای به عنوان «مهرالمثل» یا «مهرالمتعه» (بسته به شرایط) دریافت کند، که این مهریه بر اساس وضعیت مالی و اجتماعی زن و مرد تعیین می‌شود.
درصورتی‌که مهریه به دلایل قانونی یا شرعی معتبر نباشد، قواعدی در حقوق ایران وجود دارد که از طریق آن‌ها زن همچنان می‌تواند مهریه‌ای دریافت کند. این قواعد برای جبران حالتی است که مهریه مشخصی در عقد ازدواج تعیین نشده یا مهریه تعیین‌شده باطل یا نامعتبر است. این دو نوع مهریه عبارت‌اند از:
مهرالمثل
اگر در عقد ازدواج مهریه‌ای تعیین نشده باشد یا مهریه‌ای که تعیین شده، نامعتبر باشد (مانند مهریه مجهول، مال غیر یا نامشروع)، زن مستحق «مهرالمثل» می‌شود. مهرالمثل بر اساس وضعیت اجتماعی، خانوادگی، و مالی زن و نیز عرف و عادت محل تعیین می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، میزان مهریه‌ای که برای زنانی با شرایط مشابه (از نظر وضعیت مالی، خانوادگی، و اجتماعی) مرسوم است، به‌عنوان مهرالمثل در نظر گرفته می‌شود.
مهرالمتعه
مهرالمتعه در صورتی تعیین می‌شود که در هنگام عقد ازدواج مهریه‌ای تعیین نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی، زن را طلاق دهد. در این صورت، میزان مهرالمتعه بر اساس وضعیت مالی مرد تعیین می‌شود؛ بنابراین، در این حالت ملاک وضعیت مالی مرد است، نه وضعیت اجتماعی یا خانوادگی زن.
نکات تکمیلی
- مهریه بعد از نزدیکی: اگر نزدیکی (زناشویی) بین زن و مرد برقرار شده باشد و بعداً معلوم شود که مهریه‌ای که تعیین شده، باطل است، زن مستحق دریافت مهرالمثل خواهد بود.
- مهریه قبل از نزدیکی: اگر طلاق یا فسخ نکاح قبل از نزدیکی اتفاق بیفتد و مهریه‌ای تعیین نشده باشد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود.
به‌طورکلی، هدف از این قواعد این است که در هر شرایطی حقوق مالی زن حفظ شود، حتی اگر مهریه‌ای که در ابتدا تعیین شده بود، باطل یا نامشخص باشد.
