انتقال آسان سهم الارث برای بسیاری از افراد مسئله‌ای خوشحال‌کننده است. بسیاری از اوقات مشاهده می‌کنیم که ورثه، با اختیار خود، سهم قانونی را به سایر اشخاص منتقل می‌کنند. این انتقال ممکن است ماهیتی غیر تبرعی داشته باشد، به این معنا که وارث، سهم خود را به صورت بلاعوض، به اعضای خانواده یا سایر اشخاص، منتقل می‌کند. این انتقال به وسیله صلح نامه بخشش سهم الارث یا هبه نامه ارث انجام می‌شود و به موجب این اسناد، مالکیت سهم قانونی، تغییر می‌کند. همراه دلتامگ باشید.
هبه در ارث چیست؟
هبه در ارث چه معناست؟! این سوال به مفهوم عقد هبه و ماهیت این عقد اشاره می‌کند. قانون هبه در ارث، به مفهوم این عقد کاربردی اشاره کرده است. بر اساس متن ماده ۷۹۵ قانون مدنی: «هبه عقدی است که به موجب آن، یک نفر، مالی را به صورت مجانی، به شخص دیگری تملیک می‌کند. به تملیک کننده، واهب گفته می‌شود و شخص دیگر نیز متهب نام دارد. همچنین مال موضوع هبه را نیز عین موهوبه می‌گویند.»
هبه راهی برای انتقال آسان سهم الارث است. بنابراین اگر قصد تنظیم هبه‌نامه ارث را دارید، نمی‌توانید از شخص انتقال گیرنده، وجهی را به عنوان عوض دریافت کنید. درصورتی‌که می‌خواهید عوضی را دریافت کنید، می‌توانید از صلح‌نامه واگذاری سهم‌الارث استفاده کنید. البته امکان مشروط کردن عقد هبه به دریافت عوض نیز وجود خواهد داشت. با این وجود، توصیه می‌کنیم عقد صلح را در اولویت قرار دهید.
شرط صحت هبه ارث
یکی از شروط مهم، که به صورت اختصاصی، برای هبه و ارث تعیین شده است، قبول متهب است. در واقع تقدیم سهم‌الارث از طرف مالک به شخص، نوعی ایجاب است و در نتیجه طرف مقابل نیز باید قبول خود را اعلام کند تا عقد تنظیم شده، معتبر شناخته شود. البته قبول متهب، معمولا به وسیله امضای عقد، اعلام می‌شود. توجه داشته باشید که قبول، باید همراه با دریافت سهم باشد. در غیر این صورت، هبه، تحقق نخواهد یافت.
آیا امکان رجوع از هبه سهم الارث وجود دارد؟
ابتدا لازم است که مفهوم رجوع را توضیح دهیم. منظور از رجوع، دریافت مجدد سهم‌الارث از سوی شخص مالک است، به این ترتیب که بعد از تقدیم سهم به متهب، مالک پشیمان شود و برای گرفتن مال منتقل شده اقدام کند. رجوع از هبه، شرایط خاصی دارد که بدون توجه به آن‌ها، نمی‌توان اقدام خاصی را به انجام رساند.
این شرایط به شرح زیر هستند:
- در صورتی که سهم قانونی، همچنان وجود داشته باشد. بنابراین در فرض تلف موضوع عقد هبه، امکان رجوع به آن، وجود نخواهد داشت.
- در فرضی که حق رجوع واهب از بین نرفته باشد.
تصور کنید شخص دریافت کننده، در زمان قبض موضوع عقد، آن را به شخص دیگری انتقال دهد. در این صورت، امکان رجوع توسط شخص مالک، وجود نخواهد داشت. همچنین در فرضی که حق رجوع شخص در متن هبه‌نامه ارث، ساقط شده باشد، نمی‌توان برای دریافت سهم‌الارث اقدام کرد.
عقد هبه ارث به‌صورت رسمی و عادی
هبه ارث امکان دارد که به صورت عادی یا رسمی تنظیم شود. در واقع منظور ما از رسمی کردن یک عقد، ثبت آن در دفتر اسناد رسمی است.لازم به ذکر است که مهم‌ترین ویژگی این دسته از عقود، غیر قابل انکار بودن آن است.
در نتیجه در فرضی که عقد اشاره شده، به صورت رسمی تنظیم شود، امکان انکار آن وجود ندارد. به نظر می‌رسد تنها راه برای از بین بردن ارزش عقد، ادعای جعل است.
این در حالی است که هبه ارث عادی، قابل انکار و تردید بوده و در نتیجه مراجع قضایی در خصوص ارزش آن، بررسی‌های لازم را انجام می‌دهند.
جایز بودن هبه ارث
عقد هبه سهم‌الارث که یکی از راه‌های انتقال آسان سهم الارث است، در دسته انواع عقود جایز قرار می‌گیرد. منظور از جایز بودن عقد هبه، امکان بهم زدن آن توسط هر یک از ورثه شخص فوت شده است. البته در چند فرض، امکان لازم شدن عقد، وجود دارد:
- در صورتی که طرف دیگر عقد هبه و ارث، خویشاوندان باشند.
- در صورتی که بخشش سهم‌الارث، «قربه الی الله» باشد.
- در فرضی که هبه معوض باشد، عقد هبه، لازم خواهد بود. مقدار عوض نیز اهمیتی ندارد.
- سهم‌الارث به همان حالت سابق باقی نمانده باشد. به عنوان مثال انتقال مال به شخص دیگر می‌تواند مصداق این فرض باشد.
- در صورت فوت یکی از طرفین، عقد تنظیم شده، لازم خواهد شد.
