قبل از مرگ دریاچه ارومیه به دیدن آن بروید!

حتما نام دریاچه ارومیه را شنیده‌اید. دریاچه‌ای که زمانی یکی از بزرگ‌‎ترین دریاچه‌های آب‌شور دنیا بود، این روزها اصلا حال خوبی ندارد؛ اما فکر می‌کنید زیبایی آن به افسانه‌ها پیوسته است؟ خیر، دریاچه خشک شده ارومیه که حالا به شوره‌زاری عظیم تبدیل شده، هنوز هم یکی از اعجاب‌انگیزترین جاذبه‌های ایران است. همراه دلتامگ سفری به این دریاچه رو به انقراض داشته باشید!

دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه که زمانی بزرگ‌ترین آبگیر دائمی در غرب آسیا بود آب 60 رودخانه مانند زرینه‌رود، باراندوز، شهرچای، نازلو سیمینه‌رود، تلخه‌رود، گادر و زولا به آن وارد می‌شد و یکی از شورترین آب‌های دنیا را داشت.

خشک شدن این دریاچه تاثیر بسیار زیادی بر محیط‌زیست و حتی انقراض بسیاری از گونه‌های نادر پرندگان داشت. این دریاچه زمانی دارای 102 جزیره منحصر به فرد، گونه‌های کمیابی از پستانداران و پرندگان و… بود. وجود سواحل زیبای ماسه‌ای، صخره‌ای و لجنی در دور دریاچه زیبایی خاصی به آن بخشیده بود.

نام این دریاچه در کتیبه‌های سده نهم پیش از میلاد چی چست بوده که بسیار به آن اشاره شده است. در کتیبه شلمنسر سوم پادشاه آشوری آمده که دو قوم پرسواه و ماتای در ساحل این دریاچه زندگی می‌کردند. منائیان نیز این دریاچه را به‌عنوان مرکز پادشاهی انتخاب کرده بودند و بیش از یک قرن بر این منطقه تسلط داشتند.

شوری بیش از حد آب دریاچه باعث شده بود که کشتیرانی در آن بسیار دشوار باشد و به مهارت خاصی نیاز داشته باشد که تنها بومی‌های منطقه از آن برخوردار بودند و همین امر از منابع درآمدی بسیار مهم مردم این منطقه بود.

جاذبه‌های دریاچه خشک شده ارومیه

در قدیم این دریاچه دارای جزیره‌های بی‌شماری بود که  جزایر اشک، کبودان و شاهی به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها شناخته می‌شدند. همچنین جزایر کوچک و بزرگ زیاد دیگری همچون جزیره آتش، آذر، آذین، اردشیر، اسپیر، اشکو، امید، کاظم داشی، تنجک، توس، چشمه کنار، زاغ، شبدیز، سنگو، کفجه نوک، گیو و… نیز در گوشه‌وکنار این دریاچه خودنمایی می‌کردند.

جالب است بدانید که جزیره شاهی در گذشته تنها جزیره قابل سکونت این دریاچه بود و هفت روستا نیز در بخش آن وجود داشت. متاسفانه با خشک شدن دریاچه سکونت در این جزیره نیز بسیار دشوار شد و اکثر ساکنین آن مهاجرت کردند.

خشک شدن دریاچه ارومیه پس از قرن‌ها باعث شده که حالا شاهد حضور کشتی‌های متروکه در گوشه و کنار سواحل خشک نمکی این دریاچه باشیم که خود به یکی از جاذبه‌های گردشگری این دریاچه تبدیل شده‌اند. تماشای کشتی‌های به نمک نشسته نیز جذابیت خود را دارد!

دیدن یکی از بزرگ‌ترین شوره‌زارهای دنیا خود به‌تنهایی می‌تواند برای خیلی‌ها جذابیت داشته باشد، با این وجود گونه‌های کمیاب پرندگان و پستانداران که هنوز در گوشه و کنار این دریاچه به چشم می‌خورند نیز یکی از زیبایی‌های این دریاچه مرده است که هنوز می‌توان به آن امید داشت.

علت خشک شدن دریاچه ارومیه

سدسازی بی‌رویه، احداث آزادراه بر روی دریاچه و استفاده بی‌رویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه و همچنین بارش کم برف‌وباران در سال‌های اخیر است. تحقیق جدیدی توسط چند تن از محققان در آمریکای شمالی نشان می‌دهد که خشک‌سالی تنها باعث کاهش ۵ درصدی بارش در حوزه آبریز دریاچه شده و عوامل انسانی شامل پروژه‌های جاه‌طلبانه توسعه اقتصادی – آبی به همراه ساخت بزرگراه ۱۵ کیلومتری بر روی دریاچه با دریچه کوچک ۱/۲ کیلومتری وضعیت دریاچه را به بحران کشانده است. عمق دریاچه ارومیه در گذشته چیزی حدود 16 متر، طول آن 140 کیلومتر و عرض 55 آن کیلومتر بود.

سخن پایانی

از دریاچه ارومیه در حال حاضر جز یک شوره‌زار وسیع دیگر چیزی باقی نمانده است. پروژه احیای دریاچه ارومیه با شکست مواجه شده و ما شاهد مرگ تدریجی این دریاچه زیبا هستیم. این دریاچه در 21 کیلومتری شرق ارومیه و در مرز بین دو استان آذربایجان شرقی و غربی قرار گرفته است. بعد از دیدن این دریاچه می‌توانید به جاهای دیدنی تبریز سر بزنید! اگر قصد دیدن این دریاچه را دارید تا قبل از خشک شدن کامل، خود را به آن برسانید؛ چراکه ممکن است در سال‌های آینده جز خاطره‌ چیزی از این دریاچه باقی نماند!