منارجنبان اصفهان یکی از جاهای دیدنی اصفهان است که در لیست جاذبه‌های حیرت‌انگیز این شهر تاریخی قرار دارد. قدمت این اثر تاریخی به زمان حکومت تیموریان در ایران برمی‌گردد. کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی زینت‌بخش این بنا چنان جذاب و دلربا هستند که گردشگران را از سراسر دنیا به این نقطه ایران می‌کشانند. همراه دلتامگ با بزرگ‌ترین راز این بنای عجیب آشنا شوید.
منارجنبان اصفهان
این سازه تاریخی که در روستایی به نام کارلادان واقع شده، بر سر مزار شخصی زاهد و پارسا ساخته شده است. روستای کارلادان در گذشته در مسیر نجف‌آباد به اصفهان قرار داشته است. این بنای تاریخی به‌احتمال زیاد یادبود و زیارتگاهی برای مقبره عمو عبدالله کارلادانی بوده است که کتیبه‌هایی مربوط به او نیز در داخل ایوان وجود دارد. این کتیبه‌ها عمو عبدالله را شخصی عابد و باتقوا معرفی کرده‌اند که در سال 716 هجری قمری وفات یافته است. پس بدون شک زمان ساخت این بنای عجیب بعد از 716 هجری قمری بوده است.
سازنده منارجنبان کیست؟
منار جنبان که در ابتدا تنها یک ایوان خالی بوده و به‌مرورزمان منارهها به آن اضافه شده است. طبق اسناد و مدارکی که در تاریخ به‌جامانده، سازنده این بنا را بهاءالدین محمد معروف به شیخ بهایی می‌دانند به همین دلیل این سازه به منار جنبان شیخ بهایی نیز شهرت دارد؛ اما با این وجود بسیاری از تاریخ‌دانان در صحت این قضیه شک دارند.
منارجنبان چگونه کار می‌کند؟
عجیب‌ترین رازی که درباره این بنا وجود دارد چگونگی تکان‌خوردن مناره‌هاست. از آنجایی که در زمان‌های گذشته عامه مردم اطلاعی از علم و صنعت معماری نداشتند تصور می‌کردند که حرکت منارهها معجزه‌ای است که به برکت وجود مقبره مبارک عمو عبدالله در این مکان رخ‌داده است.
بعضی دیگر نیز معتقد بودند شیخ بهایی این منارهها را با استفاده از اسم اعظم خدا به جنبش در می‌آورد و این را نشانه‌ای بر درستی و پاکی شیخ بهایی می‌دانستند؛ اما حقیقت ماجرا چه بوده است؟
علت لرزش منارجنبان به معماری بی‌نقص آن و پدیده تشدید یا رزونانس برمی‌گردد. زیرا با تکان‌خوردن یک مناره، مناره دیگر به حرکت درمی‌آید. بدین‌گونه که هر 2 مناره وصل یکدیگر هستند و واکنش هر مناره به دیگری منتقل می‌شود. حتی برای این بنای تاریخی اصفهان گفته شده که دیگر بخش‌های آن هم با تکان‌خوردن منارهها حرکت می‌کنند.
با یک مثال ساده علمی داستان را برایتان شرح می‌دهیم. دقت کرده‌اید وقتی در خانه‌ای نزدیک جاده هستید گاهی با عبور یک کامیون، شیشه‌های پنجره‌ها بدون این که چیزی بخشان برخورد کرده باشد، می‌لرزند. این همان پدیده تشدید است. سازنده منار جنبان در واقع تنها یک فرد باهوش بوده که توانسته از این پدیده علمی پیچیده در معماری خود استفاده کند.
خراب شدن منارجنبان
محققان معتقدند منارجنبان برخلاف سایر منارجنبان‌‌های دیگر به‌منظور لرزش منارهها و ساختمان احداث نشده است. درواقع اول ایوان که مقبره عمو عبدالله است ساخته شده و پس از چند قرن، منارهها به آن اضافه شده است؛ بنابراین حرکت بنایی که ماهیت آن لرزیدن نیست، امکان تخریب و صدمه دیدن آن را افزایش می‌دهد. ازاین‌رو، با نظارت سازمان میراث‌فرهنگی اصفهان، تکان‌دادن منارهها کنترل شده است و فقط توسط کارشناس میراث‌فرهنگی در دفعات محدود و مشخص‌شده‌ای این کار انجام می‌شود.
سخن آخر
منار جنبان اصفهان تنها مناره قابل‌حرکت در ایران نیست. نمونه‌های دیگر این بنای عجیب را در شهرهای دیگری از جمله در شهرستان اردکان و بخش خرانق در یزد نیز وجود دارد. وزن این مناره‌های بسیار سبک است و کاملا شبیه یکدیگر ساخته شده‌اند تا با حرکت یکی، دیگری نیز تحت تاثیر قرار بگیرد.
