حقوق شهروندی از بدیهی‌ترین حقوق افراد است و قوانین و مقررات در جهت حفظ آن به تصویب می‌رسند، اما گاهی افراد جامعه از حقوق شهروندی خود اطلاع و آگاهی کافی ندارند و به همین دلیل با مشکل روبهرو میشوند. دراین‌خصوص دلتامگ بنا دارد در این مطلب با بیان ساده، به تشریح و معرفی حقوق شهروندی بپردازد تا ضمن آشناکردن شهروندان با این مفهوم، انواع و مصادیق این حق نیز بررسی شود.
منظور از حقوق شهروندی چیست؟
حقوق شهروندی از ابتدایی و اساسی‌ترین حقوق افراد به شمار می‌رود. کــه در صــورت نبــود آن شــخصیت شــهروند شــکل نمــی‌گیــرد. به‌طورکلی حقوق شهروندی را می‌توان به مجموعه‌قواعد حاکم بر روابط اشخاص در جامعه شهری تعریف کرد که دارای ابعاد مختلفی است. در واقع حقوق شهروندی، وظایف و مسئولیت‌ها را در بین افراد جامعه مشخص و امکان مشارکت و هم‌زیستی افراد را در تحولات اجتماعی، فراهم می‌کند.
حقوق شهروندی طبق قانون اساسی
برخی از حقوق شهروندی که قانون اساسی به آنها پرداخته است عبارت‌اند از:
- آموزش‌وپرورش و تربیت‌بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و آسان‌کردن آموزش عالی
- مشارکت عموم مردم در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
- تأمین نیازهای همه‌جانبه افراد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی حقوقی در برابر قانون
- زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است؛ بنابراین اسناد، مکاتبات و متون رسمی و کتب رسمی باید به زبان و خط فارسی باشد، ولی استفاده از گویش‌های محلی و قومی در مطبوعات و در رسانه‌های جمعی و تدریس آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.
- مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند، از حمایت قانون به طور مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند این‌ها امتیاز نخواهند بود.
- همه افراد اعم از زن و مرد از حمایت یکسان قانون بهره‌مندند.
- حیثیت، جان، مال، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون و در امان است مگر در مواردی که قانون تشخیص دهد.
- تفتیش عقاید ممنوع است و هیچ‌کس را نمی‌توان به‌صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض و مؤاخذه قرارداد.
انواع حقوق شهروندی
حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افراد از مصادیق حقوق شهروندی هستند که در زیر به مواردی از آنها اشاره شده است.
-
منع تبعیض
از نمونه‌های مهم آن قانون کار است. قانون مزبور اجازه تبعیض میان افراد به دلیل جنسیت آنها را نداده و طبق قانون کار همه افراد از حقوق و مزایایی یکسان برخوردارند.
-
حفظ کرامت انسانی
همان گونه که در قانون اساسی بیان شده است: «هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود مگر این که جرم او در دادگاه صلاحیتدار ثابت شود.» باتوجه‌به این اصل می‌توان گفت، حفظ کرامت انسانی اقتضا می‌کند که مجازات افراد طبق قانون باشد و شخص بداند در صورت انجام چه عملی و به چه میزانی مجازات خواهد شد. همچنین بعد از مجرم شناخته‌شدن فرد، کرامت او باید حفظ شود.
-
حق داوری
در صورت اختلاف، افراد بتوانند، حل‌وفصل اختلافات را به یک شخص ثالث بسپارند که خارج از مجموعه دادگستری به آن رسیدگی کند.
آیا قانون حقوق شهروندی همان منشور حقوق شهروندی است؟
حقوق شهروندی چیست؟
آیا می‌توان هر کس را به هر دلیل متهم کرد؟
