افشای راز منظومه شمسی با این سنگ فضایی

تحقیقات بر روی یک سنگ فضایی به نام «EC 002» یا «Erg Chech 002» حقایق جالبی را درباره منظومه شمسی افشا کرد. وجود این سنگ و قدمت تشکیل آن، مقدار سن شهاب‌سنگ‌ها و فرضیه مساوی بودن مقدار ایزوتوپ آلومینیوم-۲۶ را زیر سؤال برد. با دلتامگ به بررسی این کشف جدید و تغییراتی که ایجاد کرد می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

اخیراً ناسا فضاپیمای دارت خود را، به یک سمت یک سیارک پرتاب کرد تا مسئله دفاع در برابر سیارک‌ها را مورد بررسی قرار دهد. در لینک مربوطه، می‌توانید این مطلب جذاب را نیز بخوانید.

اطلاعات عجیب این سنگ

این سنگ فضایی به یک شهاب‌سنگ تعلق دارد. طبق اطلاعاتی که از آنها کشف شد، این سنگ‌های عظیم پیش از پیدایش زمین نیز وجود داشته و کهن‌ترین سن کشف شده از آنها به ۴.۶ میلیارد سال پیش برمی‌گردد.

اتفاق مهمی که همگام با این سنگ رخ داد، زیر سؤال رفتن کلیه اطلاعات انسان درباره سن واقعی شهاب‌سنگ‌ها بود. موضوع ازاین‌قرار است که سن شهاب‌سنگ‌ها از طریق وجود ایزوتوپ رادیواکتیوی به نام آلومینیوم-۲۶ سنجیده می‌شود. پیش از این، تجسم می‌شد که مقدار این ایزوتوپ که برای شکل‌گیری سیارات و وجود گرما در آنها ضروری است، به مقدار یکسانی در همه اجرام وجود دارد.

این مطلب تا پیش از یافتن این سنگ فضایی، مبنای سن‌سنجی شهاب‌سنگ‌ها بود؛ اما کشف مقدار بیشتر این ایزوتوپ نسبت به سایر شهاب‌سنگ‌ها این فرضیه را رد کرد. دانشمندان پس از این کشف، متوجه شدند که استفاده از این ایزوتوپ برای سنجش سن شهاب‌سنگ‌ها مبنای دقیقی نبوده و بنابراین، در کشف یافته‌های خود دچار تردید شدند.

چرا شهاب‌سنگ‌ها تا به این اندازه مهم هستند؟

شهاب‌سنگ‌ها اجرامی آسمانی و بقایای سیارک‌ها، شهاب‌واره و دنباله‌دارها هستند. این اجرام، عموماً در فضا شناور بوده و امکان برخورد با سیارات را دارند. محققان به کمک بررسی عناصر موجود در آنها، به گذشته زمین و حتی حوادث آینده کیهانی پی می‌برند. کشف عناصر سازنده هر شهاب‌سنگ، اطلاعات مهمی را درباره منشأ آن، گذشته این قطعه‌سنگ و سایر قطعات کیهانی به محققان می‌دهد.

برای مثال یکی از دلایل احتمالی انقراض دایناسورها را، به برخورد یک شهاب‌سنگ و سنگ فضایی غول‌پیکر نسبت می‌دهند. با بررسی عناصر لایه‌های اقیانوسی، در آنها ترکیباتی یافت شد که تنها در شهاب‌سنگ‌ها وجود داشته و از احتمال یک برخورد بسیار عظیم با زمین، ایجاد سونامی‌ها و زلزله‌های بزرگ و به دنبال آن فوران آتشفشان‌ها و سایر رخدادها خبر می‌داد. مجموعه این رخدادها، دلایل محکم‌تری را درباره انقراض دایناسورها پدید آورده و همگی به لطف دانش انسان از شهاب‌سنگ‌ها ممکن شدند.

کشف مهم محققان چطور اتفاق افتاد؟

گفته شده است که زمین پس از فروپاشی یک ابر میان ستاره‌ای عظیم شکل‌گرفته است که باعث ایجاد یک سحابی خورشیدی (ابر عظیمی از گاز، پلاسما و غبار در فضاهای میان ستاره‌ای) شده است و تجسم می‌شد مقدار ایزوتوپ رادیواکتیو آلومینیوم-۲۶ پس از این فروپاشی، به طور یکسان در همه اجرام وجود دارد.

این یکسان بودن تا سال‌های سال، مبنای سنجش سن شهاب‌سنگ‌ها بود تا اینکه دو مسئله عجیب درباره این سنگ فضایی کشف شد. ابتدا دانشمندان دانشگاه ملی استرالیا، سن واقعی این سنگ سرب را با روش‌های معمول شناسایی کرده و ۴.۵۶۶ میلیارد سال یافتند. این مقدار چیزی بیشتر از تجسم آنها و سن کشف شده از شهاب‌سنگ‌ها بود.

علت بیشتر بودن سن این شهاب‌سنگ، بیشتر بودن آلومینیوم-۲۶ در این سنگ نسبت به سایر شهاب‌سنگ‌ها بود. این امر در تضاد با تصور توزیع برابر این ایزوتوپ در سحابی خورشیدی است. اگر مقدار این ایزوتوپ در سنگ‌ها برابر نباشد، سنجش سن به کمک آن مبنای درستی برای کل تحقیقات سن‌سنجی شهاب‌سنگ‌ها نخواهد بود.

دانشمندان تابه‌حال هیچ سیاره‌ای با ویژگی‌های مشابه این سیارک پیدا نکرده‌اند. یعنی ظاهرا سیاره مادر این سیارک از بین رفته یا در طول زمان با تبدیل شدن به بخش‌هایی از اجرام بزرگتر ناپدید شده یا به سادگی نابود شده است.

علت اهمیت ایزوتوپ رادیواکتیو آلومینیوم-۲۶ در سنگ فضایی

این ماده در زمان شکل‌گیری منظومه‌ها نقش مهمی دارد؛ چرا که واپاشی رادیواکتیو موجود در آن، گرمای لازم را در لایه‌های درونی ایجاد می‌کند. همچنین، این ماده، یکی دیگر از عوامل مهم در خشک‌شدن سیاره‌های مختلف و ایجاد شدن بخش‌های سنگی در آنها بوده است.

باتوجه‌به عمر بسیار کوتاه آلومینیوم-۲۶ نسبت به سایر مواد که حدود ۷۷۰ هزار سال است، دانشمندان معتقدند که پیش از انجماد ماده مرکزی ستارگان، این ایزوتوپ در پیرامون آنها،متراکم شده‌ است و به دلیل وجود حجم زیاد آن در ستارگان، در تعیین رخدادهای اولیه جهان نقش مهمی دارد.

سخن آخر

کشف یکسان نبودن مقدار ایزوتوپ آلومینیوم-۲۶ با این سنگ فضایی میسر گشت. هنگامی که مقدار این ایزوتوپ در این سنگ بیشتر از سایر شهاب‌سنگ‌ها شناسایی شد، دانشمندان فهمیدند که استفاده از آلومینیوم-۲۶ برای تعیین سن منظومه‌ها و شهاب‌سنگ‌ها مبنای دقیقی نبوده و برای تعیین سن واقعی اجرام نیاز به احتیاط بیشتری دارند. در میان قدیمی‌ترین آکندریت‌هایی که پیشتر یافت شده‌اند، می‌توان به «NWA ۱۱۱۱۹۴۲» با قدمت حدود ۴.۵۶۵ میلیارد سال و «Asuka ۸۸۱۳۹۴۲۷» با قدمت ۴.۵۶۴ میلیارد سال اشاره کرد؛ اما مسئله این است که آیا دانشمندان سن این سیاره را درست تشخیص داده‌اند؟