تهران یکی از معدود شهرهایی است که جاذبه‌های تاریخی بسیاری دارد، خانه های تاریخی تهران یکی از اصلی‌ترین بخش این جاذبه‌های تاریخی هستند. دلتامگ در این مقاله گشتی در محله‌های قدیمی تهران زده است.
خانه های تاریخی تهران
تهران یکی از شهرهایی است که فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذرانده است و برای سال‌های بسیاری به‌عنوان مرکز حکومت قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی شناخته می‌شده است. انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت کشور باعث شده که جاذبه‌های تاریخی بسیاری در این شهر شکل بگیرد که جذابیت فراوانی برای گردشگران داشته باشد. خانه های تاریخی تهران تنها بخشی از این جاذبه‌های تاریخی هستند.
ویژگی خاص خانه های تاریخی تهران
سبک معماری و دکوراسیون داخلی این خانه‌ها در واقع اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش ویژگی‌های خاص این خانه‌هاست. سبک معماری سنتی ایرانی که با چاشنی معماری اسلامی از قرن‌ها پیش گره‌خورده است، زیبایی خاص و برجسته‌ای به خانه قدیمی تهران بخشیده است.
نقش و نگارها، کاشی‌کاری‌ها، آیینه‌کاری‌ها و طراحی فضا در این خانه‌ها، شگفت‌انگیز و مسحورکننده است. هنر معماری ایرانی، حس و حال اسرارآمیز و خوشایند جاری در فضای این ساختمان‌ها، حس ناب و خیال‌انگیز سفر به روزگاران گذشته و آرامش جادویی این بناهای زیبا، تجربه‌ای است که ارزش بارها و بارها تکرار کردن را دارد.
این همه عظمت و شکوه تاریخ معماری ایرانی را تقریبا در هر جایی از تهران حتی در گوشه و کنارهای ناشناخته‌اش می‌توانید ببینید و لذت ببرید. بااین‌حال چندی خانه برجسته در تهران وجود دارد که شاید از بقیه معروف‌تر باشند. در ادامه به معرفی مشهورترین خانه های تاریخی تهران خواهیم پرداخت.
خانه ناصرالدین میرزا
در خیابان صوراسرافیل یکی از خانه های قدیمی تهران جاگرفته است که از سال ۱۲۸۰ تا کنون پابرجاست. خانه‌ای به مساحت ۴۵۰۰ متر که با گذشت زمان تنها ۹۰۰ متر آن باقی‌مانده است. این خانه که به دستور ناصرالدین میرزا پسر مظفرالدین‌شاه ساخته شده است، برخلاف خانه های اعیانی دوره قاجار تنها دو بخش شاه‌نشین و خدمه نشین دارد. این دو بخش در روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند. سقف بلند گنبدی این عمارت شما را به یاد خانه های کویری می‌اندازد. خانه ناصرالدین میرزا در سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسیده است.
خانه نصیرالدوله آصفی
میرزا عبدالوهاب خان شیرازی آصف‌الدوله که زمانی یکی از دولتمردان و وزرای قاجار بوده در سال ۱۲۷۰ شمسی در زمینی به مساحت سه هزار مترمربع دستور ساخت یک خانه اعیانی را می‌دهد. آصف الدوله هیچ‌وقت خبر نداشت عمارت اعیانی ای که در محله امامزاده یحیی و چاله میدان می‌سازد روزی از شکوه و جلال خواهد افتاد و در گوشه‌ای از تهران بزرگ تک‌وتنها خواهد ماند. خانه سعادت خواه و تالار آیینه نصیرالدوله نام‌های دیگر این خانه زیبای روبه‌زوال هستند.
خانه مقدم
بی شک یکی از زیباترین و سرحال‌ترین خانه های تاریخی تهران خانه مقدم است. خانه احتساب‌الملک که این روزها با نام خانه‌موزه مقدم شناخته می‌شود در نزدیکی میدان امام است. محمدتقی خان احتساب‌الملک از معروف‌ترین درباریان قاجار و شهردار وقت تهران این خانه اعیانی و مجلل را ساخته و سال‌ها در آن سکونت داشته است. دکتر محسن مقدم استاد باستان‌شناسی دانشگاه پس از مرگ پدرش این خانه را به ارث می‌برد و سپس به همراه همسر خود این عمارت اعیانی را به موزه اسناد و صنایع‌دستی ایران تبدیل می‌کند. در سال ۱۳۵۱ آن‌ها این خانه را به دانشگاه تهران تقدیم می‌کنند و در سال ۱۳۷۹ این خانه به‌عنوان اثر ملی ایران به ثبت می‌رسد.
خانه سلطان بیگم
در لیست خانه های تاریخی تهران خانه سلطان بیگم شجاعی همچون نگینی درخشان می‌درخشد. قدمت این خانه به بیش از دویست سال می‌رسد و مساحتی حدود ۸۰۰ متر را دربرگرفته است. ناب‌ترین و زیباترین بخش این عمارت باشکوه تالار آینه معروف آن است. خانه سلطان بیگم متعلق به یکی از نزدیکان ناصرالدین‌شاه بنام خانم سلطان بیگم شجاعی است. خاندان نیرنما در سال ۱۳۲۶ این خانه را از تقی شجاعی خریداری کردند و تا سال ۱۳۷۶ در آن سکونت داشتند. در سال ۱۳۷۶ شهرداری تهران این خانه را از خاندان نیرنما خریداری کرد. این خانه در ابتدای خیابان امیرکبیر در نزدیکی میدان امام خمینی واقع شده است.
سخن آخر
شمار خانه های تاریخی تهران بسیار است و معرفی تک‌تک آن‌ها در یک مقاله امکان‌پذیر نیست. در محلات قدیمی این شهر، بناها و آثاری به‌یادگار مانده که هر بیننده‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهند که متاسفانه به دلیل کم‌توجهی و نظارت کم در حال فروپاشی و تخریب هستند. اگر قصد تهران‌گردی دارید بهتر است از مشهورترین خانه های قدیمی تهران شروع کنید که نمایی مرمت شده و جذاب‌تری دارند.
پیشنهاد مطالعه: زرگنده، محله‌ای که کوه‌های آن مملو از طلا بود!
