از برجسته‌ترین آثار تاریخی به جا مانده از دوره ساسانیان، قلعه فلک الافلاک است. این قلعه باستانی یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی و تاریخی خرم آباد به شمار می‌رود که در مرکز شهر واقع شده‌است. استان لرستان از گذشته‌های دور به‌دلیل دارا بودن چشمه‌ها و سراب‌های پر آب و طبیعت سرسبز، مورد توجه بسیاری از پادشاهان ایران قرار می‌گرفت. قلعه فلک الافلاک نیز در بازه‌های مختلف زمانی محل استقرار پادشاهانی از حکومت‌هایی مختلف مانند ساسانیان، آل بویه، صفویان و قاجار بود. آنچه که باعث شد توجه بسیاری از باستان شناسان به این قلعه معطوف شود، اسرار قلعه فلک الافلاک است. در صورتی که تمایل دارید درباره این قلعه اسرارآمیز بیشتر بدانید، تا پایان این مطلب با دلتامگ همراه باشید.
هر آنچه که باید درباره قلعه فلک الافلاک بدانید
ساخت بنای فلک الافلاک به دوره حکومت ساسانیان بازمی‌گردد و در دوره حکومت صفویه و قاجار بیشترین تغییر در این بنا ایجاد شد و بخش‌هایی به آن اضافه کرده‌اند. با توجه به اینکه قلعه فلک الافلاک گذرگاهی میان کوه‌های زاگرس بود، بنابراین از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی بین فلات مرکزی ایران با نواحی جنوبی و غربی کشور به شمار می‌رفت. قرار داشتن این منطقه در سرسبزترین جلگه‌های کوهپایه‌های زاگرس، وجود سراب‌های خروشان و هوای عالی، موقعیت قلعه فلک الافلاک را نسبت به سایر قلعه‌ها متمایز می‌کردند. از طرفی تپه‌ای که قلعه فلک لافلاک روی آن قرار داشت، توسط دو رشته کوه از شمال به غرب و جنوب به شرق در اطراف جلگه لرستان احاطه می‌شد که مانند حصاری از این قلعه محافظت می‌کردند.
معماری قلعه فلک الافلاک
ایجاد یک حصار مناسب و مستحکم، مهم‌ترین قسمت در معماری قله به شمار می‌آمده. در دوره‌های مختلف از قلعه فلک الافلاک به‌عنوان دژ حکومتی استفاده کرده‌اند. به همین دلیل دیوارهای دفاعی از خط ساحلی رودخانه در جنوب شرقی به مساحت ۱۰ هکتار اطراف این قلعه را پوشانده‌اند. رودخانه خرم آباد نیز در بخش جنوبی قلعه فلک الافلاک مانند خندقی از آن محافظت می‌کرد.
شکل کلی بنای این قلعه، پنج ضلعی منتظم است و برج‌های آن نیز ابعاد مختلفی دارند. جنس دیوارهای قلعه آهکی است که رطوبت را در خود نگه می‌دارد. داخل قلعه نیز مسیرهای زیرزمینی برای دفع آب حفر کرده‌اند. برای محافظت بیشتر از دیوارهای قلعه از کلاف بندی چوبی استفاده شده است.
در هیچ قسمتی از قلعه فلک الافلاک تزیینات گچبری یا کاشی کاری به چشم نمی‌خورد. تمام سطوح و نماها از کاه‌گل ساخته شده که با استفاده از آجر روی آن را پوشانده‌اند. آجرکاری‌ها به‌صورت لوزی و برجسته هستند و روی دیوار غربی حیاط اول قلعه، طرحی اسلیمی از ملات ساروج به چشم می‌خورد. از ۱۴ برجی که در گوشه و نمای این قلعه قرار دارند، تنها از دوتای آن برای دیده‌بانی استفاده می‌کردند. روی رودخانه خرم آباد در نزدیکی این ورودی قلعه، پلی بود که معماری آن شباهت زیادی به پل‌های دوره صفویه داشت. برای مقاومت بیشتر، دیوارهای این قلعه را با شیب به‌سمت داخل از پایین به بالا ساخته‌اند تا از نشست احتمالی دیوارها جلوگیری کند.
اسرار قلعه فلک الافلاک
چاه قلعه، مرموزترین بخش این قلعه به شمار می‌رود که عمق آن بیش از ۴۰ متر است و در شمال شرقی حیاط اول قرار دارد. به دلیل ساختار عجیب آن، در سال‌های اخیر سازمان میراث فرهنگی مطالعه و بررسی کارشناسی روی آن انجام داده است. این چاه یکی از معدود چاه‌های دستکند در صخره‌های آهکی بوده که آب مورد نیاز ساکنان خود را کاملا تأمین می‌کرد.
پیشنهاد مطالعه: عالی قاپو، عمارتی چند بعدی!
