مجله دلتا؛ تغییر کاربری املاک به معنای تغییر در هدف استفاده از یک ملک است. این فرآیند از جنبه‌های مختلف حقوقی و قانونی با الزامات و شرایط خاصی مواجه است که باید در تمامی مراحل رعایت شود. در کشور ایران، قوانین و مقررات زیادی برای تنظیم این تغییرات وجود دارد که به‌منظور حفظ منافع عمومی، حفاظت از منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب محیط زیست و نظم شهری وضع شده است.
یکی از مهم‌ترین قوانین در این زمینه، قانون اراضی و محدوده شهری است که به‌طور کلی نحوه استفاده از اراضی و تغییر کاربری آن‌ها را در مناطق شهری و روستایی تنظیم می‌کند. طبق این قانون، هرگونه تغییر کاربری املاک بدون دریافت مجوز از مراجع ذی‌صلاح، مانند شهرداری‌ها یا سازمان جهاد کشاورزی، غیرقانونی است. این قانون به‌ویژه بر جلوگیری از تغییرات غیرمجاز در اراضی کشاورزی تأکید دارد و مشخص می‌کند که تغییر کاربری این اراضی تنها در صورت لزوم و با مجوزهای خاص انجام‌پذیر است.
آیین‌نامه اجراییِ اصلاح قانون زمین شهری به‌طور دقیق‌تری نحوه درخواست و اخذ مجوز تغییر کاربری املاک را توضیح داده است. طبق این آیین‌نامه، هر مالک باید پیش از هرگونه تغییر کاربری، از شهرداری یا سایر مراجع ذی‌صلاح مجوز لازم را دریافت کند. این مجوز معمولاً پس از بررسی‌های کارشناسی و ارزیابی‌های محیط زیستی و اجتماعی صادر می‌شود. به‌عنوان مثال، در برخی مناطق، تغییر کاربری از اراضی کشاورزی به مسکونی، تجاری یا صنعتی تنها در صورتی مجاز است که مطابق با طرح‌های جامع شهری باشد.
قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی نیز در رابطه با تغییر کاربری اراضی و املاک کشاورزی و منابع طبیعی است. بر اساس این قانون، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی بدون مجوز از سازمان جهاد کشاورزی ممنوع است. این قانون به‌ویژه در رابطه با اراضی کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع کاربرد دارد و برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و تغییرات غیرمجاز در این اراضی، مقررات سختگیرانه‌ای وضع کرده است.
همچنین، قانون ساماندهی و حمایت از توسعه مناطق شهری به‌طور خاص به توسعه و تغییر کاربری در بافت‌های شهری پرداخته است. این قانون بر لزوم هماهنگی تغییرات کاربری با طرح‌های جامع شهری و حفظ هویت بافت‌های تاریخی تأکید دارد. بر اساس این قانون، برای هرگونه تغییر کاربری در بافت‌های تاریخی یا مناطقی که دارای ارزش‌های فرهنگی هستند، باید از کمیته‌های مربوطه مانند کمیته‌های حفاظت از میراث فرهنگی مجوز اخذ شود.
در پایان، برای تغییر کاربری املاک، مالکان باید هزینه‌هایی را برای اخذ مجوزهای لازم و پرداخت عوارض شهرداری متحمل شوند. این هزینه‌ها ممکن است شامل هزینه‌های کارشناسی، پرداخت عوارض تغییر کاربری، هزینه‌های زیست‌محیطی و سایر هزینه‌های قانونی باشد.
