ساعت بدن یا ریتم شبانه‌روزی یک چرخه‌ی طبیعی در بدن ما است که عملکردهای مختلف زیستی را بر اساس شب و روز تنظیم می‌کند. این ساعت زیستی، که تقریبا ۲۴ ساعت طول می‌کشد، توسط ناحیه‌ای از مغز کنترل می‌شود. این بخش در هیپوتالاموس قرار دارد و سیگنال‌های مرتبط با نور و تاریکی را دریافت کرده و به بقیه بدن ارسال می‌کند. در ادامه این مقاله از مجله دلتا به بررسی ساعت بیولوژیک بدن می‌پردازیم و می‌توانیم بفهمیم اختلال در آن ما را با چه مشکلات و خطرات جدی تهدید می‌کند!
ساعت بیولوژیک بدن چگونه کار می‌کند؟
ساعت بدن یک راهکار منحصر به‌فرد برای خود دارد که با استفاده از آن می‌تواند بفهمد الان موقع خواب است یا در روز باید بیدار شود:
۱. تاثیر نور
۲. ژن‌های مرتبط با ساعت بدن
۳. دما و متابولیسم بدن
آیا ساعت بدن فقط خواب را تنظیم می‌کند؟
- گوارش: بدن شما صبح‌ها آماده‌تر برای هضم است و شب‌ها عملکرد دستگاه گوارش کند می‌شود.
- سطح هورمون‌ها: هورمون‌هایی مانند کورتیزول، تستوسترون و انسولین بر اساس ساعت بدن ترشح می‌شوند.
- عملکرد مغز: حافظه و قدرت تصمیم‌گیری در ساعات مختلف روز تغییر می‌کند.
چرا باید ساعت بدن را جدی بگیریم؟
اختلالات خواب
زمانی که ریتم طبیعی بدن دچار مشکل شود، سیستم خواب طبیعی آسیب دیده و مشکلاتی مانند کم‌خوابی، بی‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت ایجاد می‌کند.
بروز سکته قلبی و مغزی در صبح
احتمال بروز سکته قلبی و مغزی به‌ویژه در هنگام صبح بیشتر است؛ چرا که با بهم ریختن ساعت و ریتم بدن، رگ‌های بدن و عروق خونرسان به عضلات قلب و مغز در این حالت دچار انقباض و انسداد می‌شوند. در افرادی که دارای بیماری فشار خون یا بیماری قلبی هستند احتمال رخ دادن این احتمال بیشتر است.
بیماری‌های زمینه‌ای
ساعت بیولوژیک بدن، هورمون‌ها و سیستم گوارش را تنظیم می‌کند، با اختلال در این ساعت احتمال ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت نوع 2 و بیماری‌های گوارشی افزایش پیدا می‌کند.
اختلالات خلقی
دور بودن از نور خورشید با بهم ریختن ریتم بدن، موجب ایجاد افسردگی، اختلال دوقطبی و افسردگی فصلی می‌شود.
نکات جالب درباره ساعت بدن
- چرت بعد از ظهر طبیعی است: بسیاری از افراد بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر احساس خواب‌آلودگی می‌کنند. این بخشی طبیعی از ساعت بدن است و نشان‌دهنده‌ی افت انرژی روزانه است.
- زمان اوج هوشیاری: اغلب افراد در اواخر صبح تا اوایل بعدازظهر بیشترین توانایی برای تمرکز و انجام کارهای فکری را دارند.
- شب‌زنده‌دارها و سحرخیزها: ریتم شبانه‌روزی در افراد مختلف متفاوت است. برخی افراد ذاتا شب‌زنده‌دار هستند و برخی دیگر سحرخیز، که این تفاوت به ژنتیک مرتبط است.
ساعت بدن را چطور تنظیم کنیم؟
با انجام برخی کارهای می‌توان ساعت بدن را به‌درستی تنظیم کرد:
۱. نور صبحگاهی
۲. ثبات در برنامه خواب
3. پرهیز از نور آبی در شب
4. فعالیت بدنی
جمع‌بندی
