طرحواره شکست چیست و از کجا بفهمیم طرحواره شکست داریم؟ طرحواره شکست یکی از رایج‌ترین الگوهای ذهنی است که می‌تواند تاثیرات عمیقی بر زندگی ما بگذارد. این طرحواره، ریشه بسیاری از مشکلات از جمله سندرم خودویرانگری است و باعث می‌شود افراد احساس کنند هرگز به اندازه کافی خوب نیستند. اما طرحواره شکست دقیقا چیست و چگونه می‌توانیم بفهمیم که این طرحواره را داریم؟ با ما در این مقاله از مجله دلتا همراه باشید.
طرحواره شکست چیست؟
طرحواره شکست درواقع یک باور عمیق و نهادینه شده است که فرد خود را ناکارآمد و ناتوان در رسیدن به موفقیت می‌بیند. این باور معمولا در دوران کودکی شکل می‌گیرد و می‌تواند تاثیرات بلندمدتی در شخصیت و رفتار فرد داشته باشد. افراد مبتلا به این طرحواره، حتی اگر در زندگی خود موفقیت‌هایی کسب کنند، باز هم به احساس شکست‌خوردگی و کم‌ارزشی دچار می‌شوند.
دلایل شکل‌گیری طرحواره شکست
طرحواره شکست اغلب در نتیجه تجربیات دوران کودکی و محیط تربیتی فرد شکل می‌گیرد. برخی از عواملی که می‌توانند منجر به ایجاد این طرحواره شوند عبارت‌اند از:
- محیط خانوادگی پرتنش: وجود فضایی مملو از سرزنش، ناامیدی و بی‌صبری در خانه.
- تمسخر یا تنبیه: تحقیر کودک به دلیل شکست‌هایش.
- انتظارات غیرواقعی: والدینی که انتظارات بیش از حد و غیرمنطقی از کودک دارند.
- اختلالات عصبی-تحولی: شرایطی مثل بیش‌فعالی یا دیسلکسیا که درک نشدن آنها باعث حس ناتوانی در کودک می‌شود.
- تبعیض اجتماعی: تجربه نژادپرستی، جنسیت‌گرایی یا سایر پیش‌داوری‌های اجتماعی که مانع رشد طبیعی فرد می‌شود.
علائم طرحواره شکست
برای اینکه بفهمیم آیا دچار این طرحواره هستیم یا خیر، می‌توانیم به علائم زیر توجه کنیم:
- ترس از ارزیابی شدن: از موقعیت‌هایی که در آنها عملکردتان سنجیده می‌شود (مانند امتحانات یا بازبینی کاری) اجتناب می‌کنید.
- کاهش اعتماد به نفس: خود را کمتر از آنچه هستید ارزش‌گذاری می‌کنید و از پذیرش ترفیع یا فرصت‌های بزرگ‌تر خودداری می‌کنید.
- تعلل در انجام کارها: به تعویق انداختن کارها که باعث تقویت احساس شکست می‌شود.
- اضطراب در کار: احساس اضطراب شدید در هنگام انجام وظایف به دلیل ترس از قضاوت دیگران.
- نادیده گرفتن موفقیت‌ها: حتی اگر موفقیتی کسب کنید، آن را نتیجه شانس یا اتفاق می‌دانید.
- اجتناب از چالش‌ها: برای جلوگیری از شکست، از موقعیت‌های چالشی فرار می‌کنید.
چند راهکار برای مدیریت طرحواره شکست
- بازنگری تجربیات کودکی: به تجربیات کودکی خود نگاه کنید و با خودتان صادق باشید. اگر کودکی دیگر شرایط مشابه شما را داشت، چه احساسی پیدا می‌کرد؟ بنویسید که در کودکی چه حمایت‌هایی را نیاز داشتید اما دریافت نکردید.
- شناسایی باورهای محدودکننده: لیستی از باورهایی که باعث می‌شوند خود را شکست‌خورده ببینید تهیه کنید و این باورها را بازبینی کنید. با خودتان مهربان باشید و سعی کنید منطقی‌تر به آنها نگاه کنید.
- پذیرش احساسات: زمانی که طرحواره شکست شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به خود یادآوری کنید که این احساسات الزاما درست نیستند. با خود تکرار کنید: «من ارزشمند هستم و شایستگی موفقیت را دارم.»
- تمرین شکست: برای موفقیت باید شکست‌ها را بپذیرید. با انجام کارهای کوچک شروع کنید و به خود اجازه دهید که اشتباه کنید و یاد بگیرید.
- مواجهه با چالش‌ها: از اجتناب دست بردارید و با گام‌های کوچک شروع به مواجهه با موقعیت‌هایی کنید که ممکن است در آنها شکست بخورید.
سخن پایانی
طرحواره شکست می‌تواند تاثیر عمیقی بر نحوه نگاه ما به خودمان و عملکردمان داشته باشد. اما با آگاهی و تمرین، می‌توان این الگوی ذهنی را تغییر داد و راه را برای موفقیت و رشد فردی هموار کرد. به یاد داشته باشید، شکست‌ها بخشی از مسیر موفقیت هستند و به هیچ وجه نشان‌دهنده ارزش شما نیستند.
