براساس برخی از منابع قدمت معماری سنتی ایرانی به حدود هزاره هفتم پیش از میلاد بازمی گردد. این شیوه قدیمی در طراحی و ساخت ابنیه مختلف طی گذشت سالهای متمادی دست خوش تغییرات بسیاری شده و سرانجام به شکل کنونی نمود پیدا کرده است.
ویژگی های معماری ایرانی، این هنر اصیل را از سایر هنرهای دیگر متمایز می کند که از مهمترین آنها می توان به ویژگی هایی چون داشتن محاسبات دقیق و کاربردی قبل از ساخت و به هنگام طراحی، اهمیت ویژه در رعایت اصولی فنی و حرفه ای درکار، ساخت ایوان ها و ستون های مقاوم ، عطف به درون و رواق هایی بسیار زیبا اشاره کرد.
این نوع معماری در عین سادگی دارای پیچیدگی و ظرافت های بیشماریست که با اندکی دقت می توان این ظرایف را در نوع طراحی و ساخت بناهای ایرانی دید. این فرم های زیبای به کار رفته در نوع گچبری های ایوان ها، طاقچه ها و مقرنس های زیبا همگی خبر از رشد و تعالی این هنر صنعت اصیل دارد.
در این راستا می توان از ۴ ویژگی معماری سنتی ایرانی نام برد.
- توجه به ظرایف و ویژگیهای هنر ایرانی در ساخت ابنیه و نمای بناهای ایرانی همچون خانه ها، مساجد و..
- معماری عطف به درون در عین بیرونی بودن
- توجه به قرینگی ستون ها، اتاقها و شمای کلی در ساختمان و برجسته کاریهای موفق در نمای آنها
- بهره گیری از نقوش اصیل ایرانی در آرایش معماریها
با توجه به موارد نامبرده شده می توان به سازه تخت جمشید به عنوان یکی از بارزترین نمونه های باشکوه معماری ایرانی اشاره کرد. این بنای عظیم و نادر با زیبایی شگفت انگیز خود تمامی عناصر معماری ایرانی را درخود جای داده و با ساخت آهنگین خود جلوه زیبایی را از تکرار ستون ها، شبستان ها، ایوان ها و نقوش برجسته با تکیه بر شاخص های معماری ایرانی و اصالت این مرزو بوم از خود به یادگار گذاشته است.
این بنا در دوره هخامنشیان ساخته شده اما به رغم گذشت سالهای دراز از ساخت این عمارت، هنوز هم تماشای آن اوج شکوه وقدرت معماری سنتی ایرانی و توجه دقیق به اصول معماری ایرانی را یادآور می شود. همچنین وجود خانه های زیبا و قدیمی با ایوانهای خوش ساخت در گذشته نه چندان دور کشور ایران نمونه بارز دیگری ازاین علم پیشرفته در معماری و طراحی است.
خانه ای جدید با معماری سنتی
از نمونه های دیگر معماری سنتی ایرانی می توان به کاربرد ارسی در ساخت این بناها اشاره کرد. ارسی یکی از عناصر معماری ایرانی درساخت و ساز خانه بوده است.ارسی به پنجره ای مشبک با شیشه های رنگی و طرح های خاص اطلاق می شده که به صورت کشویی با بالارفتن باز می شده اند. این شیشه های پر از رنگ علاوه بر ایجاد فضایی برای ورود نور بیشتر به داخل خانه ها و ایجاد راهی برای ورود گرما به داخل اتاق در روزهای سرد زمستان، زیبایی غیر قابل وصفی را نیز به آنها هدیه می دادند.
