غار اسپهبد خورشید یکی از زیباترین طاق‌های باستانی ایران است که در دل رشته‌کوه‌های البرز با داستان‌هایی عجیب و شنیدنی مخفی شده است. داستان‌ها از گنجی بزرگ خبر می‌دهند که در دل این غار پنهان شده؛ اما هیچ‌کس نتوانسته آن را پیدا کند. دلتامگ در این مطلب داستان شنیدنی و جذاب این غار را بازگو می‌کند.
سرگذشت اسپهبد خورشید
در سال 761 میلادی، درست در زمان خلافت منصور عباسی، سلسله‌ای در منطقه طبرستان و دیلمان یعنی در شمال ایران حکومت می‌کردند که شاید کمتر کسی نام آن‌ها را شنیده باشد. سلسله‌ای به نام دابویگان که در واقع نوادگان پادشاهان ساسانی بودند که حدود 119 سال بر شمال ایران فرمانروایی کردند. آخرین نفر از دودمان ساسانیان اسپهبد خورشید بود که بر طبرستان حکومت می‌کرد.
در همان زمان مهدی، پسر منصور عباسی، حاکم ری بود که تصمیم گرفت به هر قیمتی که شده سرزمین طبرستان را پس از سال‌ها به زیر سلطه اعراب بکشاند. تمام ماجراها درست از همین‌جا شروع شد. اسپهبد برای مقابله با لشکریان عرب، ثروت، همسر و دخترانش را به غاری دژمانند در میان رشته‌کوه‌های سر به فلک کشیده البرز می‌برد و خود به دیلمستان رفت که سپاهی جمع آورد و عازم نبرد شود.
سپاه اعراب اما اسپهبد را فریب داده بودند، از مسیری دیگر آمل را تصرف کردند، به پایین دژ رسیدند، سه ماه آنجا کمین کردند و نتوانستند به دژ نفوذ کنند. اعراب چون نتوانستند به دژ نفوذ کنند، بالاخره سرچشمه آب دژ را مسموم کردند و همسر و دختران اسپهبد و تمام کسانی که در غار پناه گرفته بودند را به قتل رساندند. اسپهبد 50 هزار سپاهی جمع کرد، در مسیر بازگشت به غار که رسید، خبر اسارت همسر و دخترانش را شنید. تاب نیاورد و در همان جا، در غاری که محل قتل همسر و دخترانش بود، خودکشی کرد.
غار اسپهبد
اسپهبد خورشید تنها نامی نیست که برای این غار و دژ تسخیرناپذیر انتخاب کرده‌اند. کرکیل دژ، کیجاکچال، عایشه کرکیل در، لاپ کمر، دژ طاق، غار دربند کولا، دکان داوود، طاق ونداد هرمزد، دیوکلی و قلعه دیو سفید از دیگر نام‌هایی است که مردم با آن این غار عجیب با سرگذشت تلخش را می‌شناسند.
غار اسپهبد خورشید در کدام استان است؟
سرزمین طبرستان نامی است که در گذشته استان مازندران را با آن می‌شناختند؛ اما حالا دیگر همه به این سرزمین کهن و تاریخی مازندران می‌گویند. غار اسپهبد خورشید در گوشه‌ای از این استان، در منطقه سرسبز و زیبای سوادکوه واقع شده است.
داخل غار اسپهبد خورشید
یکی از عظیم‌ترین دهانه‌های طبیعی غار در دنیا را می‌توانید اینجا ببینید. ارتفاع طاق غار اسپهبد خورشید طبیعی تا پایه 85 متر است. درون غار تالاری بیضی‌شکل وجود دارد که درازای آن 75 متر، عرض آن 25 و ارتفاع آن 15 متر است. دیواری با سنگ و ساروج در برابر دهانه غار ساخته شده که تا داخل آن ادامه یافته است و در آن‌سوی این دیوار پرتگاهی مهیب و ترسناک قرار گرفته است.
درون تالار بیضی‌شکل غار اتاق‌هایی ساخته شده که قدمت آن‌ها به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. در میان اتاق‌ها راهرویی ساخته شده که به انتهای غار می‌رسد. آبی گوارا و زلال درون غار جریان دارد که باعث شده از غار به‌عنوان دژی مستحکم و اقامتگاهی امن در شرایط اضطراری استفاده شود.
گنج غار اسپهبد خورشید
داستان از آنجا شروع شد که اسپهبد ثروت، همسر و دخترانش را به این غار برد. ثروتش را در گوشه‌ای از غار مخفی کرد تا دست کسی به آن‌ها نرسد. پس از مرگ همسر و دخترانش هیچ‌گاه مشخص نشد که آن همه ثروت به دست چه کسی افتاد؟ آیا اعراب آن‌ها را به غارت بردند؟ آیا کسی زنده از غار بازگشت و گنجینه مخفی اسپهبد را پیدا کرد؟ هیچ‌کس نمی‌داند! از آنجا این غار برای سال‌های زیادی نیز محل اختفای راهزنان بوده است. آیا آن‌ها نیز گنجی در این غار جا گذاشته‌اند؟ جای‌جای این غار حفاری و کاوش شده است. مردم به خیال یافتن گنج اسپهبد همه‌جا را کنده و گشته‌اند؛ اما چیزی نیافته‌اند. حتی شایعاتی وجود دارد که راه‌سازی و فعالیت معدن شن و ماسه در نزدیکی این غار نیز تنها بهانه‌ای برای یافتن گنج است! آیا پس از هزاران سال کسی می‌تواند این گنج مخفی را پیدا کند؟
مسیر دسترسی به غار اسپهبد خورشید
از تهران به سمت شهر دماوند حرکت کنید. از جاده فیروزکوه به شهرستان سوادکوه و از آنجا به سمت پل سفید بروید. در میانه جاده سوادکوه به تهران، مابین ایستگاه‌های راه آهن پل سفید و سرخ‌آباد، در نوزده کیلومتری جنوب شهر پل سفید در دل کوهی بلند به نام خطیر کوه؛ طاقی به چشم می‌خورد که بلندترین طاق طبیعی دنیاست. برای رسیدن به آن مسیر سختی در پیش دارید و باید با تجهیزات کامل کوهنوردی و کفش مناسب خود را به این دژ تسخیرناپذیر برسانید.
سخن پایانی
غار اسپهبد خورشید به‌عنوان بلندترین طاق طبیعی جهان، هزار سال نظاره‌گر تاریخ پر فراز و نشیب سرزمینمان بوده است. داستان‌های تلخ و افسانه‌های غم‌انگیز آن هرکسی را مجذوب شیفته می‌کند درحالی‌که یکی از زیباترین جاهای دیدنی مازندران است. این غار در سال ۱۳۳۵ برای اولین‌بار از سوی هیئت غارشناسان ایران کشف شد و در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت.
