در جنوب ماه چه اتفاقی رخ‌داده است؟ + ویدیو

اول شهریورماه سال ۱۴۰۲ مصادف با ۲۳ آگوست سال ۲۰۲۳، کشور هند اولین کشور فتح کننده جنوب ماه شد. هندی‌ها در مأموریت چانداریان ۳ توجه دنیا را به سمت این قطب ناشناخته و گنج مخفی در آن جلب کردند. این موضوع موردتوجه آمریکا و چین و ناسا هم قرار گرفت و این دو کشور در حال برنامه‌ریزی برای سفر به این بخش از ماه هستند. اما به‌راستی چه کشف مهمی تا حد درخور توجه بوده است؟

اولین نفری که به ماه رفت

انسان در سال ۱۹۶۹ توانست قله ماه را فتح کند و “نیل آرمسترانگ” معروف و “باز آلدرین” نخستین فضانوردانی بودند که پا بر روی کره ماه گذاشتند. تا پیش از آن فرودآمدن بر سطح ماه رؤیایی بیش نبود چرا که سطح آن بسیار ناهموار است و امکان فرود موفقیت‌آمیز بسیار کم است.

درحالی‌که هند به این موفقیت اخیر رسید، چندی پیش روسیه برای ارسال فضاپیمای Luna25 ‌ خود به جنوب ماه شکست خورد. فضاپیمای این کشور بعد از ۴۷ سال از آخرین سفر روسیه به ماه، در روز ۱۹ آگوست ۲۰۲۳ در هنگام آماده‌سازی برای فرود با قطع سیگنال، به سطح ماه برخورد کرد.

گنجینه قطب ناحیه تاریک ماه

کشور هند یکی از کشورهایی بود که در عملیات چانداران ۱ در سال ۲۰۰۸، آب یخ‌زده را دهانه‌های قطب پایین این قمر کشف کرد. این کشف با ابزاری به نام نقشه‌بردار کانی‌شناسی ماه صورت گرفت که آن را بر مدار ماه ارسال کردند.

کشف آب در سال ۲۰۰۹ توسط ناسا بهتر تأیید شد. ناسا برای این کار مدارگرد شناسایی ماه خود را فدا کرد تا به دهانه جنوب ماه برخورد کند و پس از آن به کمک گردوغبار برخاسته از کره، یخ موجود در نواحی تاریک این قمر را تشخیص داد.

ازآنجایی‌که امکان اشتباه گرفته‌شدن مولکول‌های OH یا هیدروکسیل با مولکول آب H2O وجود داشت، این تحقیقات ادامه پیدا کردند تا اینکه اطلاعات رصدخانه استراتوسفر ناسا در سال ۲۰۲۰ وجود آب را به طور قطعی تأیید کرد.

جالب است بدانید که این آب در هر دو قطب ماه موجود است؛ اما احتمالاً حجم آن در جنوب ماه بیشتر باشد. طبق تخمینی که صورت‌گرفته، حجم یخ مربوط به هر دو قطب این قمر، چیزی بیشتر از ۶۰۰ میلیون تن معادل ۲۴۰ هزار استخر با سایز استاندارد المپیک است. به همین علت منبع بسیار ارزشمندی تلقی می‌شود.

علت سختی فرود روی قطب جنوب ماه

سراسر ماه به‌شدت ناهموار است و به علت زاویه کج آن نسبت به خورشید، بخش‌های محدودی از آن که مرتفع هستند، در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. نواحی کم‌ارتفاع مانند قسمت‌های جنوبی به‌شدت تاریک هستند و به آنها مناطق دائمی سایه‌وار یا به‌اختصار PSR می‌گویند که بسیار سرد بوده و دمای آن تا ۲۵۰- می‌رسد.

در این نواحی است که مولکول‌های آب موجود در هوا سریعاً منجمد شده و سقوط می‌کند. ازآنجایی‌که دما، پایین است این آب به حالت انجماد باقی‌مانده و به‌صورت ترکیب شده با خاک در جنوب ماه و سایر مناطق تاریک آن قرارمی گیرد.

علاوه بر دمای پایین و ناهمواری سطح، مشکل بعدی دیده‌نشدن این بخش‌ها از زمین است. این قطب ماه از روی زمین دیده نمی‌شود و بنابراین امکان برقراری ارتباط و ارسال سیگنال‌ها از آن وجود ندارد. به همین دلیل، وجود فضاپیماهایی همچون LRO که مدام به‌دور ماه می‌چرخند بسیار ضروری است. بشر به کمک داده‌های این چنینی می‌تواند مقصدهای بهتر برای فرود را تعیین کند.

چرا آب بر ‌روی ماه تا این اندازه مهم است؟

چند نمونه از مهم‌ترین کاربردهای آب بر روی ماه به شرح زیر است

• در حکم خنک‌کننده تجهیزات
• تأمین سوخت موشک‌ها مخصوصاً در پروژه سفر به مریخ که از ماه انجام می‌شود
• منبع ضروری حیات و استفاده برای نوشیدن
• تجزیه آن به اکسیژن و هیدروژن به‌منظور تأمین اکسیژن قابل‌تنفس
• استفاده از آن برای ردیابی برخورد سیارک‌ها بر روی شمال و جنوب ماه
• از آب به‌عنوان رفرنس و داده‌ای برای بررسی فعالیت‌های زمین‌شناسی سطح ماه استفاده می‌شود

چند نمونه از پروژه‌های پیش رو در آینده

کشور آمریکا در نظر دارد تا در سال ۲۰۲۴ کاوشگر اکتشافی خود به نام VIPER را طی سفری ۱۰۰ روزه به ماه بفرستند. در سال ۲۰۲۵ ناسا پس از پنجاه سال دوباره انسان را به ماه خواهد فرستاد. در این سفر شاهد فرود اولین زن رنگین‌پوست روی کره ماه نیز خواهیم بود. یک سال بعد، کشور چین ماه نورد جدید خود را به نام Chang’e 7 به این بخش ماه خواهد فرستاد.

سخن آخر

در اکتشافات اخیر ماده‌ای بسیار مهم در بخش جنوب ماه شناخته شده است. این بخش خاص به دلیل وجود یخ‌های فراوانش، منبعی بسیار ارزشمند برای سایر سفرهای فضایی بشر محسوب می‌شود و به همین دلیل در آینده‌ای نزدیک شاهد سفرها و اکتشافات بیشتری بر سطح این قمر خواهیم بود.