مشهد از آن شهرهایی است که به هر سویش نگاه کنی جاذبه‌های تاریخی و مذهبی بسیاری را خواهی یافت. یکی از این مکان‌ها آرامگاه فردوسی در توس است. آرامگاه فردوسی به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر توس استان خراسان، هر ساله پذیرای کسانی است که به فرهنگ و ادب این مرز و بوم علاقه فراوانی دارند. در صورتی که علافه دارید درباره این جاذبه تاریخی بیشتر بدانید تا پایان این مطلب با دلتامگ همراه باشید.
تاریخچه آرامگاه فردوسی
به دلیل اینکه حکیم ابوالقاسم فردوسی شیعه بود بعد از مرگش اجازه تدفین پیکر او در گورستان را ندادند. به همین دلیل نیز او را در باغ خانه خودش در شهر توس به خاک سپرده شد. این محل بارها و بارها بنا به دلایل مختلفی به آن حمله‌شده بود و با خاک یکسان شده‌بود. اما بالاخره شخصی به نام ارسلان حلذب که از سپهداران توس در زمان فردوسی بود، در مقابل دروازه شرقی رزان شهر تابران توس، اولین آرامگاه فردوسی را ساخت. تا حدود ۱۰۰ سال پس از مرگ فردوسی نیز این بنا پا برجا بود اما در زمان حکمرانی گرگوز (یکی از امیران مغول) بنای آرامگاه ویران شد و از سنگ‌های آن برای ساخت قلعه استفاده‌شد.
بالاخره در زمان ناصرالدین شاه قاجار، والی خراسان، مأمور شد تا برای آرامگاه فردوسی بنایی باشکوه بسازد. در این مرحله تنها ۲ اتاق بر آرامگاه ساختند که همچون بنایی محقر بود. سرانجام در ۱۲مرداد۱۳۰۳، عبدالحسین خان سردار معظم (تیمورتاش) از مجلس شورای ملی درخواست کرد تا بودجه‌ای برای ساخت آرامگاه فردوسی اختصاص بدهد. پس از فراز و نشیب‌های بسیار و تلاش برای به تصویب‌رساندن طرح و بودجه لازم برای بازسازی بنا، بالاخره در سال ۱۳۰۷ شمسی طرح و بودجه آرامگاه فردوسی به تصویب رسید.
معماری آرامگاه فردوسی در توس
مساحت آرامگاه فردوسی بیش از ۶ هکتار است. البته مساحت فضای اولیه کمتر‌بوده اما در اوایل سده ۳۰ بخش عظیمی از اطراف باغ اصلی به آن اضافه شد و مساحت آن به مقدار کنونی رسیده‌است. معماری آرامگاه فردوسی الهام گرفته از دوره هخامنشیان است که دو بخش اصلی معماری بیرونی و درونی تقسیم می‌شود.
معماری بیرونی بنای آرامگاه فردوسی
ساختار کلی بیرونی بنا چهارگوش یا مکعبی است و مساحت آن نیز ۱۰۴۳ متر مربع است. در هر سوی بنا می‌توانید پلکان‌هایی را ببینید که در بالای آن‌ها و در ارتفاع ۱۸ متری، بنای آرامگاه فردوسی روی سکویی خودنمایی می‌کند.
جالب است بدانید که بنای اصلی از ۷ مکعب کوچک‌تر ساخته‌شده که همگی به ترتیب روی هم قرار گرفته‌اند. در هر وجه بنا، سروده‌هایی از شاهنامه حکاکی شدهاست که همه آن‌ها ۱۲ بیتی‌اند. در دو طرف کتیبه‌ها می‌توانید ستون‌هایی را ببینید که به سبک هخامنشی ساخته شدهاست. ازطرفی در هر کنج نیز یک ستون قرار گرفته‌است در مجموع بنای اصلی ۱۲ دارد.
معماری درونی بنای آرامگاه فردوسی
در قسمت غربی بنا، ورودی اصلی قرار دارد و در زیرزمین می‌توانید مدفن حکیم ابولقاسم فردوسی را ببینید. ابعاد زیرزمین ۳۰ متر در ۳۰ متر است و گودی آن نیز حدود ۵ متر است. روی دیوار پلکان‌ها، ۶ نقش برجسته به چشم می‌خورد که روی آن‌ها ۶ روایت از شاهنامه نقش بسته‌است. سنگ قبر از جنس مرمر است و ابعاد آن ۹۰ سانتی‌متر در ۱.۵۴ متر است. دورتادور محل دفن، ۲۰ ستون قرار گرفته که بلندی آن‌ها ۴.۶۰ متر است.
در حال حاضر در بخش تالار آرامگاه، تندیس‌هایی از داستان‌های شاهنامه قرار دارد که همگی ساخته دست فریدون صدیقی، فرزند ابولحسن صدیقی است.
پیشنهاد مطالعه: عالی قاپو، عمارتی چند بعدی!
