هخامنشیان در تاریخ حکومت خود یادگاری‌ها و بناهای حیرت‌انگیزی را برای ایرانیان به جا گذاشته‌اند. بناهایی مانند تخت جمشید و پاسارگاد و نقش رستم که هرکدام با معماری منحصربه‌فرد و دیدنی در لیست بهترین‌های دنیا قرار دارند. اما بعضی از سازه‌ها علاوه بر زیبایی و شکوه، به دلیل ساختار مهندسی و حساب شده‌ای که دارند معروف هستند. یکی از این یادگارهای معماری مهندسی که ساخت آن تا دوران ساسانیان طول کشید، سازه آبی شوشتر است. در صورتی که می‌خواهید با این سازه باشکوه معماری آشنا شوید تا پایان این مطلب با دلتامگ همراه باشید.
هرآنچه که باید درباره سازه آبی شوشتر بدانید
جالب است بدانید که شهر شوشتر، دارای پیشینه‌ای هزاران ساله است و قدمت آن به دوران پارینه سنگی و پیش از تاریخ باز می‌گردد. دلیل رونق همیشگی شوشتر در تاریخ، مجاورت آن با رودخانه خروشان کارون بوده است. از طرفی نزدیکی با معبد چغازنبیل، این شهر را میان عیلامیان بسیار معتبر کرده بود. همه این دلایل باعث شدند تا اولین تمدن‌های ایرانی، در شوشتر شکل بگیرند. هخامنشیان برای آن‌که بتوانند از آب‌های جاری بهترین استفاده را ببرند، در مسیر رود اقدام به ساخت سازه کردند.
با گذشت زمان، بخش‌های مختلفی به این سازه خشتی اضافه شد و بزرگ‌ترین موزه آب ایران باستان را تشکیل داد. آنچه که این سازه را به معماری خارق‌العاده‌ای تبدیل کرده است، طراحی بسیار دقیق پل‌ها، بندها، آسیاب‌ها، کانال‌ها و تونل‌های هدایت آب است. با توجه به اینکه این سازه به دوره هخامنشیان مربوط می‌شود، اما از مهندسی دقیقی برخوردار است. به گونه‌ای که بعد از گذشت 1700 سال با وجود آسیب‌های فراوانی که به این سازه وارد شده‌است اما همچنان یکی از مهم‌ترین بخش‌های شهر شوشتر و ایران به شمار می‌آید. این بنا بارها و بارها در دوران ساسانی، سلجوقی، قاجار و حتی پهلوی بازسازی شد. اما نهایتا سیلی عظیم در سال ۱۳۴۲، آسیبی شدید به این سازه عظیم وارد کرد.
معماری سازه‌های آبی شوشتر
معماری سازه‌های آبی شوشتر را می‌توان یکی از عجایب تاریخ دانست. در زمان هخامنشیان ساخت چنین بنای عظیمی با ابزارهای ساده، نیاز به دانش بسیار بالایی داشت. به منظور آب‌بندی کامل سازه، مهندسان آن زمان، در دل سنگ و ساروج شوشتری حفره‌هایی ایجاد کردند تا این بنا هزاران سال به خوبی باقی بماند.
از مهم‌ترین اهداف معماری سازه‌های آبی شوشتر، انحراف آب کارون به سمتی دیگر بود. این کار با ظرافت کامل انجام شد و کف این نهر را به خوبی آب‌بندی کردند تا بستر آن در مرور زمان تخریب نشود. پس از آن آب باید پشت سدی بلند جمع می‌شد و در نهایت از حفره‌هایی که بر روی صخره و ساروج ایجاد شده بود، عبور می‌کرد. جالب است بدانید که آب را ابتدا از آسیاب‌های آبی عبور می‌دادند و نهایتا وارد نهر‌ها و تونل‌ها می‌کردند. در پایان آب به صورت آبشاری زیبا از فراز صخره‌ها به درون حوضچه‌ای کوچک می‌ریخت تا مصارف کشاورزی و شرب مردم روستا را تامین کند.
بالای این سد و در ارتفاعی کاملا محاسبه شده، آب از سه حفره بزرگ بیرون می‌زند. در نتیجه هر زمان که آب از سطح خاصی بالاتر می‌رفت، این سه حفره به تخلیه آن کمک می‌کردند. همچنین باید بدانید که اندازه این سه حفره با هم تفاوت داشته و دبی‌های مختلفی دارند. اما ایرانیان باستان به همین سیستم بسنده نکردند. آن‌ها در مسیر جریان آب، آسیاب‌های آبی قرار دادند تا از نیروی آب بیشترین بهره را ببرند.
پیشنهاد مطالعه: ارگی که جسدهای کودکان را در خود پنهان کرده است
