بزرگ‌ترین گنبد آجری جهان کجاست؟

در ۴۰ کیلومتری شهر زنجان می‌توان اثر بی‌همتا، کم نظیری را دید که همچون نگین انگشتری خود نمایی می‌کند. این اثر منحصر به‌فرد که از مهم‌ترین و عظیم‌ترین بنای آرامگاهی مربوط به دوران اسلامی در ایران است، گنبد سلطانیه نام دارد. گنبد سلطانیه بعد از کلیسای جامع مریم مقدس در فلورانس ایتالیا و مسجد ایا صوفیه استانبول سومین بنای بزرگ تاریخی و از حیث فناوری ساخت گنبد، و بزرگ‌ ترین گنبد آجری جهان به شمار می‌رود و در سال ۱۳۸۴ در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید. در صورتی که علاقه‌مند هستید درباره این بنای تاریخی با شکوه بیشتر بدانید، تا پایان این مطلب با دلتامگ همراه باشید.

تاریخچه گنبد سلطانیه

در حد فاصل سال‌های 702 تا 712 هجری قمری اولجایتو پادشاه مغول معروف به سلطان محمد خدابنده دستور ساخت گنبد سلطانیه را صادر کرد. این گنبد که با نظارت خواجه رشید الدین فاضل همدانی ساخته‌شد. تا مدت‌ها گنبد سلطانیه زنجان پایتخت شهریاران ایران بود و سرانجام با مرگ سلطان محمد این بنا به آرامگاه او تبدیل شد. ساختار این گنبد به حدی خاص بود که بعد از گذشته 100 سال، برای ساخت کلیسای سانتا ماریا از آن الهام گرفتند. گنبد مشهور سلطانیه زنجان از دور به رنگ آبی کمرنگ و نیلگون و در بعضی جهات آن به رنگ سبز هم دیده می‌شود. این بنا از زیباترین گنبدهای یک پوشش به شمار می‌رود.

معماری بزرگ‌ ترین گنبد آجری جهان

این بنا شامل ۸ ایوان و ۸ مناره است که وزن ۱۶۰۰ تنی‌ گنبد را تحمل می‌کنند. همچنین از ۸ درب ساخته‌شده که از درب‌های بهشت الگو گرفته‌است. ارتفاع این بنا  48 متر است. تزیینات این بنای تاریخی، در دو دوره تعویض شده‌است. دور اول که تزیینات آن آجر و کاشی بوده و بر روی آن‌ها آیاتی از قرآن کریم و اسامی پیامبر اسلام و امام اول شیعیان و نام پادشاه نوشته شده است. اما بعد از مدتی به دلیلی نامعلوم پادشاه (سلطان محمد خدابنده) دستور داد، تزیینات کاشی با گچ پوشش دهند.

مصالح اصلی استفاده شده در معماری بدنه اصلی آجر است. در قسمت گنبد روکشی از کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی نیز دیده می‌شود که به صورت معرق‌کاری شده به کار رفته است، ملات مورد استفاده در بنا نیز مخلوطی از گچ و مقدار اندکی آهک است.

ورودی گنبد سلطانیه شامل سه بخش اصلی ورودی، تربت‌خانه و سردابه است. در قسمت تربت‌خانه سلطان الجایتو دستور داد تا خاک پیکر حضرت علی را از نجف به سلطانیه انتقال دهند و در ساخت این قسمت از گنبد استفاده کنند. گنبد سلطانیه گذشته از جنبه آرامگاهی، به عنوان ساعت آفتابی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. نوری که از پنجره‌های بزرگ این گنبد عبور می‌کردند، حدود ساعت و نوری که از پنجره‌های کوچک می‌گذشت، حدود دقیقه را معین می‌کرد. سرداب در ضلع جنوبی زیر تربت خانه قرار دارد. جالب است بدانید 110 پله‌ای که در این بنا وجود دارند، مترادف ابجد نام حضرت علی بوده و بیانگر ارادت سلطان محمد به آن حضرت هستند.

پیشنهاد مطالعه: طاق بستان، شکارگاه پادشاهان ساسانی